Poradnia

W pytaniu przytacza Pani określone połączenie: „Sąd do spraw Służby Cywilnej”, do którego odnosi się komentarz RJP (Rady Języka Polskiego). Warto przeczytać całą odpowiedź (komentarz), z której nie wynika, że Rada nie odrzuciła połączenie „do spraw”. Najogólniej rzecz ujmując, zalecane jest precyzowanie zakresu rzeczownika przy użyciu przydawki (tutaj: Służby Cywilnej), a nie wspomnianym połączeniem. Jeśli nie jest to możliwe – pozostaje „do spraw”, np.: minister spraw zagranicznych (nie: do spraw), ale minister do spraw uchodźców (minister uchodźców nie oddaje właściwej relacji); pełnomocnik osób niepełnosprawnych albo pełnomocnik do spraw osób niepełnosprawnych. A zatem, wątpliwości poprawnościowe może budzić nie tyle samo połączenie „do spraw”, ile jego niewłaściwe użycie relacyjne.

Czasownik „kebić" („wykebić”) nie został przez nas odnotowany, nie podają go także korpusy języka polskiego, ani zbiory leksyki środowiskowej. Taka sytuacja nie jest jednak niczym zaskakującym, ponieważ zasoby potocznej leksyki ekspresywnej są stale „odświeżane”, pojawiają się nowe wyrazy i połączenia, z kolei inne wychodzą z użycia. Dotyczy to także wulgaryzmów, które bywają w wypowiedziach eufemizowane, zastępowane przez nowe, zaskakujące w formie ekspresywizmy. Trzeba przy tym mieć na uwadze, że wulgaryzmy to nie tylko środki wyrażania emocji (przekleństwa),. Wulgaryzmy są pojemne znaczeniowo, mogą stać się nacechowanymi synonimami rożnych czasowników.
Czasownik „kebić” („wykebić”) w podanych przez Panią kontekstach też wykazuje takie zróżnicowanie: w pierwszym zdaniu chodzi zapewne o znaczenie bliskie ‘uderzyć kogo’, które ma całą serię ekspresywnych synonimów, stale zmienianych (od mocnych wulgaryzmów, niekoniecznie tylko tego, który Pani podaje, po słabsze, np. walnął). W zdaniu drugim chodzi o znaczenie ‘śmierdzieć’, które ma nacechowany synonim „walić" („ale wali”). Można więc przyjąć, że przytaczane neologizmy, a raczej okazjonalizmy, zastępują wyrazy ekspresywne, w tym wulgarne.

W podanych przykładach pojawiły się dwa różne typy nazw, do których stosuje się inne reguły ortograficzne. Słowo "wolnoobrotowa" jest przymiotnikiem złożonym, który ma postać jednego wyrazu. Nie można w jego zapisie oddzielić cząstki wolno-. Z kolei konstrukcje "wolno stojący" i "wolno stojąca" składają się z przysłówka "wolno" i imiesłowu przymiotnikowego "stojący". W tym wypadku reguła ortograficzna nakazuje pisownię rozdzielną przysłówka i imiesłowu przymiotnikowego. Jednocześnie wskazuje na możliwość odstępstw - gdy te dwa człony cechuje znaczna łączliwość, gdy oznaczają stałą właściwość przedmiotu, do którego się odnoszą, można je pisać łącznie. W takich wypadkach zapis łączny jest uzasadniony komunikacyjnie (także semantycznie), np. "lekkostrawny", "słabowidzący". Ocena stopnia łączliwości tego rodzaju połączeń może być subiektywna.
Dyskusje wokół omawianego problemu ortograficznego toczą się od dawna, m.in. ich świadectwem są pytania kierowane do innych poradni (np. Poradnia językowa PWN). Odsyłamy do prześledzenia odpowiedzi, nasze stanowisko jest bowiem tożsame.

Zawarte w pytaniu wątpliwości rozstrzygają definicje słownikowe: koralowiec «zwierzę morskie, zazwyczaj pięknie ubarwione, wytwarzające wapienny lub organiczny szkielet, tworzące rafy koralowe i wyspy» (https://sjp.pwn.pl/sjp/koralowiec;2473963.html).
Zatem zgodnie z definicją „koralowiec” (częściej w liczbie mnogiej) jest rzeczownikiem żywotnym i będzie się odmieniał zgodnie z wzorem odmiany rzeczowników męskich żywotnych:
- w liczbie pojedynczej
(mianownik) koralowiec, (dopełniacz) koralowca, (celownik) koralowcowi, (biernik) koralowca, (narzędnik) koralowcem, (miejscownik) /o/ koralowcu, (wołacz) koralowcu,
- w liczbie mnogiej
(mianownik) koralowce, (dopełniacz) koralowców, (celownik) koralowcom, (biernik) koralowce, (narzędnik) koralowcami, (miejscownik) /o/ koralowcach, (wołacz) koralowce.

Przy tego rodzaju wątpliwościach (dotyczących znaczenia wyrazów) warto zawsze sięgnąć do słowników (są dostępne także w wersji elektronicznej). Definicje słownikowe wskazują, że wymieniane rzeczowniki różnią się zakresem znaczeniowym, szczegółową treścią:
- wymiana `zastąpienie jakiejś rzeczy inną` (http://sjp.pwn.pl/sjp/wymiana;2539802.html)
- demontaż `rozkładanie maszyn, urządzeń na części lub zdejmowanie z miejsc, w których były zamontowane` (http://sjp.pwn.pl/sjp/demontaz;2554656.html)
A zatem, w podawanym przez Panią kontekście, nie można wyrazów wzajemnie zastąpić: demontaż nie jest tożsamy z wymianą, może jedynie poprzedzać zastąpienie zdemontowanej części inną, czyli jej wymianę.

Zaleca się unikanie zaimka „się” po czasowniku, gdy jest to jednocześnie koniec zdania – taka składnia wskazuje bowiem na wpływy rosyjskie, kalkę składniową z tego języka. Zalecenia dotyczące umieszczania „się” przed czasownikiem nie są jednak kategoryczne, zaimek ten może stać zarówno przed czasownikiem, jak i po nim – każdorazowo trzeba analizować szerszy kontekst użycia, szczegółowe znaczenia całego zdania (zawierającego połączenie typu „się uśmiechać”). Temat szyku zaimka „się” był wielokrotnie poruszany, stąd nie rozwijamy odpowiedzi, lecz odsyłamy do odpowiedzi prof. M. Bańki (w poradni językowej PWN), którego opinię podzielamy (http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/miejsce-sie-w-zdaniu;1524.html).

Decyzja Zespołu Ortograficzno-Onomastycznego Rady Języka Polskiego, o której wspomina Pani w mejlu, pozwala traktować skrótowiec larp jako rzeczownik pospolity - i to w zasadzie odpowiada na Pani wątpliwości. Wyraz larp należy odmieniać według deklinacji rzeczowników męskich nieżywotnych i uwzględnić dwa poziomy normy: wzorcową (stosowaną w tekstach pisanych, oficjalnych) oraz użytkową (stosowaną w komunikacji nieoficjalnej, potocznej). Forma oficjalna, staranna wymaga użycia w bierniku końcówki mianownika (larp), natomiast forma potoczna może przybrać postać dopełniacza (larpa). Obie formy są zatem poprawne we wskazanych zakresach użycia.
Rzeczownik larp zachowuje się pod względem fleksyjnym tak, jak duża grupa rzeczowników nieżywotnych (zwłaszcza nowszych), które w polszczyźnie potocznej przyjmują końcówkę -a w bierniku, np.: kotleta, hamburgera, smsa (możliwe już także: esemesa). Forma ta wydawać się może powszechniejsza, ponieważ wymieniane rzeczowniki rzadziej pojawiają się w tekstach pisanych, oficjalnych, tym samym rzadziej można spotkać ich wzorcową postać (zjeść kotlet, hamburger, wysłać sms/ esemes).