Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

07.06.2019

Urząd Miasta Gdyni czy Urząd Miasta Gdynia?

Dzień dobry! Uprzejmie proszę o wskazanie, która forma jest poprawna: Urząd Miasta Gdyni czy Urząd Miasta Gdynia.
Z wyrazami szacunku

Na Pani pytanie odpowiadała już kilkukrotnie Poradnia Językowa PWN. Wobec tego wklejamy link:
https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Urzad-Miasta-Stolecznego-Warszawy;880.html
Jak wynika z tej informacji, obie formy są używane jako poprawne. Powszechnie stosuje się konstrukcję w rodzaju Urząd Miasta Gdyni.

Poradnia

17.05.2019

Średnia poprawnych odpowiedzi

Szanowni Państwo, zwracam się z pytanie, która forma jest poprawna: średnia poprawnych odpowiedzi czy średnia poprawnej odpowiedzi. Dziękuję za pomoc.

Poprawne są te połączenia, w których rzeczownik "średnia" łączy się z wyrazami mającymi formę dopełniacza liczby mnogiej, np. "średnia poprawnych odpowiedzi". Decyduje o tym znaczenie wyrazu "średnia" łączone z mnogością (`wartość uzyskana po zsumowaniu składających się na nią elementów i podzieleniu sumy przez ich liczbę`; www.wsjp.pl). Powszechnie stosuje się w języku połączenia: "średnia ocen", "średnia zarobków" itp., które wskazują na średnią arytmetyczną wielu elementów.


Poradnia

09.05.2019

Kobieta kierowca - o nazwach zawodów i stanowisk

Proszę mi napisać, czy stosowne i poprawne jest odmienianie na rodzaj żeński wszystkich zawodów albo pełnionych funkcji? Grafik - graficzka? to brzmi wg mnie komicznie, dla śmiechu: kierowca - kierowczyni - KIEROWNICA (!) Wykładowca - wykładowczyni - WYKŁADZINA może?

Tworzenia nazw żeńskich od męskich nazw zawodów czy tytułów nie można, naszym zdaniem, łączyć z komizmem. Nie wydaje się, by słowo "graficzka" brzmiało komicznie, jest używane w różnego typu tekstach, na co wskazuje korpus języka polskiego (nkjp.pl/poliqarp). Nie jest to też problem, o którym można orzekać w kategoriach stosowności lub jej braku. Tworzenie nazw żeńskich jest odzwierciedleniem sytuacji, w której kobiety coraz częściej pełnią funkcje, wykonują zawody wykonywane wcześniej przez mężczyzn. System językowy (słowotwórczy) posiada odpowiednie środki, by takie nazwy utworzyć. Choć trzeba przyznać, że nie wszystkie przyjęły się w komunikacji oficjalnej, o czym decydują względy językowe oraz kulturowe. Wykładnikiem żeńskości nie zawsze są odpowiednie środki słowotwórcze (przyrostki), mogą nimi być także środki składniowe, np. powiemy: „Nie widziałem dziś jeszcze premiera” (o mężczyźnie) i „Nie widziałem dziś jeszcze premier” (o kobiecie).
Wśród językoznawców problem żeńskich nazw zawodów, tytułów jest od lat przedmiotem dyskusji, wielokrotnie też odpowiadano na podobne pytania. W tej sytuacji, aby nie powtarzać treści, polecamy lekturę tekstów, które z pewnością pomogą rozwiać Pani wątpliwości:
Rada Języka Polskiego
http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1359:stanowisko-rady-jzyka-polskiego-w-sprawie-eskich-form-nazw-zawodow-i-tytuow
http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1046:forma-eska-rzeczownika-qmarynarzq&catid=44&Itemid=145
Poradnia PWN
http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1359:stanowisko-rady-jzyka-polskiego-w-sprawie-eskich-form-nazw-zawodow-i-tytuow


Poradnia

09.05.2019

Czy ruch może być niecierpliwy?

Dzień dobry, w reklamie radiowej usłyszałem informację, że ruch jest niecierpliwy. Czy ruch może być niecierpliwy?

Reklama jest tekstem, w którym język wykorzystywany jest jako środek służący przyciąganiu uwagi, przekonywaniu, zachęcaniu. W związku z tym ważne jest takie ukształtowanie komunikatu, by zatrzymywał on uwagę odbiorcy, zaskakiwał, bawił itp. Oznacza to nierzadko celowe łamanie norm poprawności językowej i stylistycznej, wprowadzanie połączeń, które w innych tekstach nie występują. W związku z tym w reklamie nie dziwi połączenie "ruch jest niecierpliwy". Co więcej, słowniki języka polskiego notują dwa znaczenia przymiotnika "niecierpliwy": pierwsze z nich - 'niewytrwały; taki, który nie potrafi zachować spokoju i wytrwałości' - odnosi się do osób (niecierpliwy pacjent, niecierpliwe dziecko), drugie - 'świadczący o braku wytrwałości; świadczący o tym, że ktoś nie potrafi zachować spokoju' (wsjp.pl) - może wiązać się z nazwami nieżywotnymi (niecierpliwy gest, niecierpliwy ruch, niecierpliwe oczekiwanie). Dodać należy, że w języku reklamy często przedmioty określane są przymiotnikami oznaczającymi stany myślowe lub też inne cechy, właściwości przysługujące istotom żywym (np. "inteligentny proszek").

Poradnia

25.04.2019

O znaczeniu pzymiotnika "obrzydliwy"

Szanowni Państwo, kontaktuję się z uwagi na pewne nieporozumienie, którego miałem okazję doświadczyć. Mianowicie - czy użycie słowa "obrzydliwy" w znaczeniu "brzydzący się czegoś" jest poprawne ? Pozdrawiam

Znaczenie przymiotnika „obrzydliwy”, o którym Pan pisze nie jest powszechne. Jest używane (i rozumiane) jedynie w niektórych regionach Polski, co mogło stać się przyczyną nieporozumienia w komunikacji.
Słownik poprawnej polszczyzny kwalifikuje wyraz „obrzydliwy” ze znaczeniem `brzydzący się czegoś` jako niepoprawny. Z kolei Słownik języka polskiego PWN podaje, że w tym znaczeniu jest to wyraz potoczny. Wielki słownik języka polskiego PAN (www.wsjp.pl) kwalifikuje znaczenie wyrazu obrzydliwy 'taki, który odczuwa obrzydzenie' jako potoczne kwestionowane (czyli niepoprawne także w polszczyźnie potocznej). Tak więc wyraz "obrzydliwy" w podanym przez Pana znaczeniu nie jest ani poprawny, ani stylistycznie neutralny.

Poradnia

24.04.2019

Orlę, lisię ... - o nazwach młodych zwierząt

Witam! Jeżeli młody lis to lisię, a młody orzeł to orlę, to czy młody gil (gatunek ptaka) to gilę? Pozdrawiam i z góry dziękuję za odpowiedź.

System języka polskiego dysponuje przyrostkiem -ę, który tworzy nazwy istot młodych. Nazwy te można potencjalnie utworzyć od każdego rzeczownika oznaczającego żywą istotę. Częściej używa się tego typu nazw w liczbie mnogiej (z tematem rzeczownika rozszerzonym o -ęta), np. kocięta, szczenięta, prosięta. W efekcie, na skutek przekształceń tematu z -ęta (kocię - kocięta), powstał przyrostek –ątko, który tworzy nazwy istot młodych w liczbie pojedynczej, mające dodatkowe zabarwienie ekspresywne.
Jeśli przełożymy możliwości tkwiące w systemie języka na konkretny przykład „gil”, to można utworzyć następujące formy: „gilę” (l. pojedyncza), „gilęta” (l. mnoga), „gilątko” (l.pojedyncza; ekspresywnie o młodym gilu). Pozostaje jednak pytanie o funkcjonalność tych form, tzn. ich czytelność znaczeniową. Z komunikacyjnego punktu widzenia znacznie korzystniejsze jest użycie formy opisowej „młody gil” niż „gilę”.

Poradnia

18.04.2019

Historia słowa samochód

Dzień dobry, chciałam zapytać skąd się wzięła w Polsce nazwa samochód, w jakim czasie pojawiło się to słowo, ewentualnie co datuje pierwsze użycie tego słowa (gdzie się pierwszy raz pojawiło), podobno był to jakiś konkurs, na określenie samojezdu/ samojazdu.

Trudno jest nam podać datę pojawienia się słowa samochód w języku polskim, nie znamy też okoliczności konkursu, o którym Pani pisze. Słownik języka polskiego (wileński) z 1861 r. nie notuje tego słowa z tego względu, że pierwszy trzykołowy samochód został skonstruowany ponad dwadzieścia lat później. W następnym chronologicznie słowniku języka polskiego (słowniku warszawskim) w tomie 6. z 1909 roku występuje leksem samochód z objaśnieniem 'samojazd, wehikuł jeżdżący bez pomocy koni, przy pomocy maszynki benzynowej, automobil'. Sądzić można, że słowo samochód, zastępujące nazwę obcego pochodzenia - automobil, powstać mogło na początku XX wieku, przed 1909 rokiem.

Poradnia