Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

16.12.2018

Lotnisko na Okęciu czy w Okęciu?

Od jakiegoś czasu toczę spór ze współpracownikiem odnośnie poprawności doboru przyimków „w” i „na”.
O ile większość reguł wydaje się jasna, to jednak proszę o pomoc w rozwiązaniu dylematu co do tego, która z poniższych konstrukcji jest właściwa. Czy może obie są dopuszczalne?
Odbiór samochodu na lotnisku w Okęciu.
Odbiór samochodu na lotnisku na Okęciu.
Czym się kierować w kwestii doboru przyimka w podobnych sytuacjach? Proszę o pomoc.

Wyjaśnienie zaczynamy trochę nietypowo - od pokazania zwyczaju językowego w zakresie, którego dotyczy pytanie. Jeśli sięgnąć do Narodowego Korpusu Języka Polskiego (nkjp.pl) i wpisać do którejś z wyszukiwarek wyrażenie przyimkowe "na Okęciu", to uzyskamy całą masę połączeń tego typu. Oznacza to, że taka konstrukcja jest powszechna. Z kolei, jeśli wpiszemy połączenie "w Okęciu", to pokazuje się jeden wynik, świadczący o tym, że taka konstrukcja nie jest w języku używana.
Dobór przyimka uwarunkowany jest kategorią znaczeniową nazwy Okęcie – jest to nazwa osiedla (w Warszawie). Zazwyczaj nazwy osiedli są używane z przyimkiem "na", np. mieszkam na Północy, na Pradze, na Rakowie, na Muranowie, na Murckach itd.
Niektóre nazwy osiedli późno włączonych w obręb miasta, będących dawniej osobnymi miejscowościami, łączą się z przyimkiem "w", np. w Sikorce, w Dźbowie itp. W zasadzie nie można podać jednej zasady rozstrzygającej o doborze przyimków "w", "na", decydować bowiem mogą różne kwestie znaczeniowe.
Nazwy miejscowości łączą się z przyimkiem "w", np. w Warszawie, we Wrocławiu, w Kazimierzu, w Opolu.
W pełni poprawne jest zatem zdanie "Odbiór samochodu na lotnisku na Okęciu". Można również użyć prostszej konstrukcji "Odbiór samochodu na lotnisku Okęcie", która zawiera poprzednią, nadal czytelną nazwę lotniska.

Poradnia

03.12.2018

"Wychowały go ciotka i matka" - orzeczenie i podmiot szeregowy

"Wychowały go ciotka i matka" czy "wychowała go ciotka i matka"?
"Uformowały go wiatr i morskie fale" czy "uformował go wiatr i morskie fale"?
Które z tych form są poprawne?

Zgodnie z normą języka polskiego poprawnymi zdaniami są: "Wychowały go ciotka i matka" i "Uformowały go wiatr i morskie fale". W zdaniach, w których orzeczenie występuje w czasie przeszłym i poprzedza podmiot szeregowy o znaczeniu konkretnym (ciotka i matka, wiatr i morskie fale), którego części są połączone spójnikiem "i" (matka i ciotka), nie zaleca się używania orzeczenia w liczbie pojedynczej; dotyczy to zwłaszcza zdania drugiego, w którym składowe podmiotu mają różny rodzaj gramatyczny (męski i żeński) i różne liczby (pojedyncza i mnoga).

Poradnia

18.11.2018

Drabina wolno stojąca

Szanowni Państwo, jak zapiszemy: wyciskarka wolnoobrotowa, drabina wolno stojąca, grill wolno stojący - razem czy oddzielnie?

W podanych przykładach pojawiły się dwa różne typy nazw, do których stosuje się inne reguły ortograficzne. Słowo "wolnoobrotowa" jest przymiotnikiem złożonym, który ma postać jednego wyrazu. Nie można w jego zapisie oddzielić cząstki wolno-. Z kolei konstrukcje "wolno stojący" i "wolno stojąca" składają się z przysłówka "wolno" i imiesłowu przymiotnikowego "stojący". W tym wypadku reguła ortograficzna nakazuje pisownię rozdzielną przysłówka i imiesłowu przymiotnikowego. Jednocześnie wskazuje na możliwość odstępstw - gdy te dwa człony cechuje znaczna łączliwość, gdy oznaczają stałą właściwość przedmiotu, do którego się odnoszą, można je pisać łącznie. W takich wypadkach zapis łączny jest uzasadniony komunikacyjnie (także semantycznie), np. "lekkostrawny", "słabowidzący". Ocena stopnia łączliwości tego rodzaju połączeń może być subiektywna.
Dyskusje wokół omawianego problemu ortograficznego toczą się od dawna, m.in. ich świadectwem są pytania kierowane do innych poradni (np. Poradnia językowa PWN). Odsyłamy do prześledzenia odpowiedzi, nasze stanowisko jest bowiem tożsame.

Poradnia

12.11.2018

Łąkie - czy mieszkam w Łąkiem?

W Polsce jest kilka miejscowości o nazwie Łąkie. Poszukiwałem zasad odmiany tej nazwy i w Internecie znalazłem tylko jeden wpis o treści:

Mianownik - łąkie
Dopełniacz - łąkia
Celownik - łąkiu itd.
Chciałbym przy Państwa pomocy zweryfikować tę informację. Czy powinienem pisać "w Łąkiu", a może "w Łąkiem"?

Przytoczona odmiana nazwy Łąkie nie jest prawidłowa. "Nowy słownik poprawnej polszczyzny" pod red. Andrzeja Markowskiego podaje, że nazwa ta odmienia się jak przymiotnik:
Mianownik - Łąkie
Dopełniacz - Łąkiego
Celownik - Łąkiemu
Biernik - Łąkie
Narzędnik - Łąkiem
Miejscownik - Łąkiem (w Łąkiem)
Wołacz - Łąkie
W związku z tym powinno się pisać "w Łąkiem".

Poradnia

05.11.2018

"Orząc ocean"?

Czy poprawna jest forma "przeorując ocean"?

Od czasowników dokonanych nie tworzymy imiesłowów przysłówkowych współczesnych, zatem "przeorując" nie jest formą poprawną pod względem gramatycznym.
Zastrzeżenia może budzić również poprawność stylistyczna tego połączenia metaforycznego. Gdyby nawet pojawiło się gramatycznie poprawne "orząc ocean", nadal pozostawałoby ono wątpliwe stylistycznie.

Poradnia

05.11.2018

"Zarzut" i przyimek

Nurtuje mnie od jakiegoś czasu pytanie: Zarzut "do wydawcy" czy "wobec wydawcy"?

Przy tego rodzaju wątpliwościach zawsze w pierwszej kolejności radzimy zapoznanie się z rozstrzygnięciami zawartymi np. w Słowniku poprawnej polszczyzny PWN. Słownik ten precyzyjnie odpowiada na Pani pytanie i wskazuje na poprawną konstrukcję: zarzut wobec wydawcy.

Poradnia

30.10.2018

Czy koralowce żyją?

Czy koralowce zaliczają się do rzeczowników żywotnych czy do nieżywotnych?

Zawarte w pytaniu wątpliwości rozstrzygają definicje słownikowe: koralowiec «zwierzę morskie, zazwyczaj pięknie ubarwione, wytwarzające wapienny lub organiczny szkielet, tworzące rafy koralowe i wyspy» (https://sjp.pwn.pl/sjp/koralowiec;2473963.html).
Zatem zgodnie z definicją „koralowiec” (częściej w liczbie mnogiej) jest rzeczownikiem żywotnym i będzie się odmieniał zgodnie z wzorem odmiany rzeczowników męskich żywotnych:
- w liczbie pojedynczej
(mianownik) koralowiec, (dopełniacz) koralowca, (celownik) koralowcowi, (biernik) koralowca, (narzędnik) koralowcem, (miejscownik) /o/ koralowcu, (wołacz) koralowcu,
- w liczbie mnogiej
(mianownik) koralowce, (dopełniacz) koralowców, (celownik) koralowcom, (biernik) koralowce, (narzędnik) koralowcami, (miejscownik) /o/ koralowcach, (wołacz) koralowce.

Poradnia