Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

22.02.2021

Skróty w połączeniach wyrazowych

Dzień dobry.
Od kilku dni moje myśli mąci treść etykiety jednego z producentów wody mineralnej. U samego dołu głosi ona "Naturalny CO2", co - jak mniemam - w zamyśle producenta ma być odczytywane jako "Naturalny dwutlenek węgla". Wygląda to jednak dość osobliwie i zastanawiam się, czy nie jest błędem językowym (czy w takim przypadku przymiotnik nie powinien korelować rodzajowo ze wzorem chemicznym / skrótem, miast jego pełną nazwą). Byłbym niezmiernie wdzięczny za potwierdzenie lub zaprzeczenie moim domysłom.
Z wyrazami szacunku

Występujące w zdaniu CO2 traktujemy jako skrót. Związki składniowe tworzone przez skróty (a nie skrótowce w rodzaju PKO) nie są dostosowywane do ich postaci fonetycznej (ceodwa) i ewentualnego wzoru odmiany skrótu. W przykładowym połączeniu: długa ul. Powstańców (ul. jest skrótem) – przymiotnik dostosowuje swoją formę gramatyczną do pełnego wyrazu, a nie do skrótu ul. Mówimy zatem długa ulica Powstańców, a nie długi ul Powstańców. Zasada używania skrótów jest następująca: zapisujemy skrót, ale odczytujemy cały wyraz lub połączenie wyrazowe. Związki składniowe są dostosowane do cech gramatycznych pełnej nazwy, którą oznacza skrót (ul. - ulica, r. żeński). Nazwa CO2 jest skrótem nazwy dwutlenek węgla, związki składniowe należy dostosować do rodzaju gramatycznego słowa dwutlenek, czyli użyć zapisu: naturalny CO2 lub powiedzieć: naturalny dwutlenek węgla.

Poradnia

22.02.2021

Islandzkie imię Freyja - odmiana

Dzień dobry,
według jakiego paradygmatu odmienić żeńskie imię islandzkie Freyja. Czy Freyji, czy też Freyi?
Będę wdzięczna za odpowiedź.
Pozdrawiam

Islandzkie imię Freyja będzie się odmieniało według wzoru żeńskiego rzeczowników.
Istotna dla ustalenia zapisu końcówki dopełniacza jest forma imienia Freyja (Freja), w której -ja (-yja) występuje po samogłosce (e). Należałoby zastosować analogiczną zasadę ortograficzną, jak przy rzeczownikach pospolitych: jeśli rzeczownik żeński zakończony jest na -ja występujące po samogłosce, to w dopełniaczu, celowniku, miejscowniku piszemy -i (zasada pisowni nr [21] 7.5., www.sjp.pwn.pl/zasady/Pisownia-ji-i-lub-ii;629325.html).
Zgodnie z tą zasadą zapiszemy więc Freyi, podobnie jak Maryi, alei, epopei, zgrai itp. Ten sam wzór odmiany mają nazwiska zakończone na -ja po samogłosce (np. na -eja), jak Bareja - w dopełniaczu Barei.

Poradnia

22.02.2021

Księgowy i księgowa

Uprzejmie proszę o wskazanie czy na pieczątce zamówionej kobiecie powinien być zapis Księgowa czy Księgowy, Główna Księgowa czy Główny Księgowy?
Serdecznie pozdrawiam

Jeśli istnieją formy żeńskie rzeczowników, zwłaszcza utrwalone, powinniśmy je stosować. Wielki słownik języka polskiego podaje, że w odniesieniu do kobiet używa się wyrazu księgowa, do mężczyzn - księgowy (www.wsjp.pl). A zatem na na pieczątce dla kobiety powinny znaleźć się zapisy: Księgowa i Główna Księgowa.

Poradnia

22.02.2021

Czy istnieje wiedza merytoryczna?

Szanowni Państwo!
Czy zyskująca popularność zbitka "wiedza merytoryczna" ma sens? Jeśli tak, to jaka inna wiedza (obok merytorycznej i niemerytorycznej) istnieje?
Z poważaniem

W wypadku tego rodzaju wątpliwości warto najpierw ustalić znaczenie składników tego połączenia w świetle słowników języka polskiego.
Wiedza to, jak podaje Wielki słownik języka polskiego, `wszystko to, czego ludzie się dowiadują, ucząc się lub poznając świat`(www.wsjp.pl) . Możliwe jest zatem dookreślenie rodzaju tej wiedzy, jej zakresu itp. Wspomniany słownik podaje przykładowe połączenia: wiedza ekspercka, encyklopedyczna, fachowa, specjalistyczna; ogólna, potoczna; tajemna; praktyczna, teoretyczna; informatyczna, lingwistyczna, matematyczna, prawnicza...
Z kolei przymiotnik merytoryczny Słownik języka polskiego PWN definiuje jako: 'dotyczący treści sprawy, a nie jej strony formalnej` (www.sjp.pwn.pl) . Jest to więc synonim słów: profesjonalny, fachowy, rzetelny. W przypadku słowa merytoryczny notowane są połączenia: merytoryczna/-y dyskusja, aspekt, błąd, poziom, wartość, zarzuty (www.wsjp.pl).
Połączenie „wiedza merytoryczna” nie jest wprawdzie wymieniane w słownikach, niemniej coraz częściej pojawia się w wypowiedziach medialnych, wykorzystywane jest środowiskowo, w tekstach ogłoszeń o pracy i innych. Wyrażenie to wskazuje na pewien zakres wiedzy, na jej specjalistyczny charakter - w przeciwieństwie np. do wiedzy ogólnej, potocznej, zdroworozsądkowej. Nie jest wprawdzie zbyt zręczne semantycznie i stylistycznie, ale komunikatywne i czytelne dla odbiorcy.

Poradnia

09.02.2021

o użyciu określeń polski i w polsce

Dzień dobry,
Proszę o informację, które z poniższych zdań jest poprawne:
,,Największym polskim miastem jest Warszawa’’.
,,Warszawa jest największym miastem w Polsce’’.
Czy można użyć przymiotnika np. ,,polski'' w przypadku, gdy kontekstem jest największe miasto. Czy to jest wtedy prawidłowo powiedziane? Moim zdaniem to drugie zdanie jest poprawne, ale nie wiem, czy mam rację. Według mnie, przymiotnik określa bardziej charakter narodowościowy albo społeczność, np. chińska dzielnica, angielska wioska w Polsce albo polskie miasto w USA. Polskie miasto niekoniecznie musi być w Polsce. Chyba nie zawsze można użyć przymiotnika np. Historia Polski, a nie historia polska. Dodam, że wpisując w wyszukiwarkę Google zdanie: ,, Największe czeskie miasto'', w wynikach wyszukiwania pojawiają
się frazy: Największe miasto w Czechach/ lub Czech, nie zaś czeskie.
Serdecznie dziękuję i pozdrawiam

Obydwa zdania są poprawne, a konstrukcje pod względem semantycznym są równoważne. Przymiotnika „polski” można użyć w odniesieniu do sformułowania „największe miasto”. W tym wypadku wyraz polski oznacza 'znajdujący się na terenie Polski'. Przymiotnik ten może określać cechy etniczne, narodowe, kulturowe, społeczne, a także państwowe, w tym terytorialne. Z tego co nam wiadomo, to raczej trudno wskazać polskie miasto poza Polską. Oznaczałoby to, że w tym mieście mieszkają głównie Polacy i mówi się w nim po polsku.
Równie dobrze można użyć połączenia „największe czeskie miasto”. Jeśli wpiszemy w wyszukiwarkę Narodowego Korpusu Języka Polskiego połączenie „czeskie miasto”, to pojawią się wyniki wskazujące tylko na miasta w Czechach. Podobnie można posługiwać się wyrażeniem „historia polska”, tak jak w tytule dzieła Jędrzeja Kitowicza „Pamiętniki, czyli historia polska”.

Poradnia

05.02.2021

Jak zapisać nazwę kościoła?

Szanowni Państwo,
Drugie z moich pytań dotyczy kwestii pewnego zapisu. Nie wiem bowiem, czy pisać "kościół pw. św. Andrzeja" czy po prostu "kościół św. Andrzeja". Często spotykam się z drugą z wymienionych tu wersji, jednak wydaje mi się, że tak naprawdę jest ona niepoprawna, ponieważ wskazuje, jakby jakiś kościół należał do św. Andrzeja, a tak przecież nie jest. Podobnie rzecz ma się z pomnikami. Czy mamy do czynienia z "pomnikiem Piłsudskiego" czy "pomnikiem upamiętniającym/przedstawiającym Piłsudskiego"?
Będę bardzo wdzięczny za odpowiedź. Z góry dziękuję.

W wypadku nazwy kościoła możliwe są obydwa sposoby pisowni, które Pan podaje, a także ich warianty. Prawidłowe będą zatem zapisy: kościół św. Andrzeja, kościół Świętego Andrzeja, kościół pod wezwaniem Świętego Andrzeja, kościół pw. Świętego Andrzeja. kościół pw. św. Andrzeja. Poprawne zapisy ujmują Zasady pisowni słownictwa religijnego wydane pod redakcją Renaty Przybylskiej i ks. Wiesława Przyczyny.
Nazwy pomników konstruuje się w następujący sposób: pomnik Józefa Piłsudskiego, pomnik Romualda Traugutta, pomnik Mickiewicza. Wydaje się, że wszyscy rozumiemy, że jeśli mamy do czynienia z pomnikiem Piłsudskiego, to oczywiście jest to rzeźba upamiętniająca tę osobę, co wynika z samej definicji wyrazu pomnik - 'rzeźba wzniesiona dla upamiętnienia jakiejś osoby' (wsjp.pl).

Poradnia

04.02.2021

Larp i ciąg dalszy odmiany...

Dzień dobry,
zwracam się do Państwa z pytaniem o odmianę słowa „larp” w każdym z przypadków. Czy w którymś z nich odmiana „larpu” może być poprawna? Czy, jak było to opisane tutaj: http://www.poradniajezykowa.ujd.edu.pl/post/larp-czy-larpa jedyna forma to „larp” i „larpa”?
Z wyrazami szacunku

Wyraz larp pozostaje nadal w zasobach słownictwa nieoficjalnego, środowiskowego. Aby ustalić poprawną odmianę z jednej strony bierzemy pod uwagę jego przynależność do typu deklinacyjnego rzeczowników męskich nieżywotnych, a z drugiej zwyczaj jego odmiany w tekstach (uzus). Jako rzeczownik męski nieżywotny odmieniał się będzie: w liczbie poj. - (M) larp, (D) larpa, (C) larpowi, (B) larp/larpa, (N) larpem, (Msc) larpie; w liczbie mnogiej - (M) larpy, (D) larpów, (C) larpom, (B) larpy, (N) larpami, (Msc) larpach.
Końcówka -u mogłaby ona ewentualnie wystąpić w dopełniaczu liczby pojedynczej. Współcześnie obserwowana jest pewna rywalizacja końcówki -a oraz -u w nowych rzeczownikach, które włącza się w polskie typy odmiany. I tak np. wyraz blog miał pierwotnie w dopełniaczu końcówkę -a (bloga), która dziś wypierana jest przez -u (blogu). Forma bloga jest używana nadal, ale uzyskuje nacechowanie potoczne.
Jeśli chodzi o larp, to dopełniacz z końcówką -u (larpu) nie jest notowany w dostępnych nam tekstach (zob. Narodowy Korpus Języka Polskiego - nkjp.pl). Zatem należałoby przyjąć, że w uzusie utrwaliła się forma larpa. W bierniku możliwe są formy oboczne, z których jedna jest wzorcowa (larp), druga potoczna (larpa).

Poradnia