Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

12.12.2019

Fotokopia, fotoksiążka, fotoprodukt

Szanowni Państwo! Czy mógłbym poprosić o wskazanie poprawnej pisowni określenia produktów fotograficznych jednym słowem, czyli czy mogę napisać fotoprodukt, foto produkt czy foto-produkt. Podobnie z połączeniem z książką, obrazem etc., czyli fotoksiążka, foto książka czy foto-książka? Z góry dziękuję za odpowiedź.

Cząstka foto- tworzy wyrazy złożone wskazujące na ich związek znaczeniowy z fotografią (lub ze światłem). Zgodnie z zasadami pisowni rzeczowniki złożone zapisujemy łącznie, dotyczy to także tych wyrazów, w których jako pierwszy człon występuje foto-.
Tak więc poprawne będą zapisy: fotoprodukt, fotoksiążka itp. Podobnie jest zapisywana utrwalona już w języku fotokopia.

Poradnia

30.11.2019

Imię Matt - czy ja piszę o Matcie?

Witam. Piszę opowiadanie, w którym jednym z bohaterów jest Matt. Jak odmienia się to słowo przez przypadki? Chodzi mi najbardziej o miejscownik.
Ja używam "Matcie", ale mój kolega mówi, że to błąd i poprawia to na "Matt'cie". Która wersja jest prawidłowa? Może obie? Dzięki z góry za odpowiedź i pozdrawiam.

W takim razie zaczniemy od miejscownika imienia Matt, który w pisowni ma postać Matcie, a w wymowie [Macie]. Odmiana tego imienia wyklucza zastosowanie apostrofu, ponieważ końcowa spółgłoska mianownika [t] jest wymawiana [Mat]. Apostrof stosuje się wówczas, gdy końcowa głoska lub głoski nie są wymawiane: George [Dżordż] - George'a [Dżordża], George'owi itd.
Wracając do imienia Matt, podajemy formy pozostałych przypadków, które są następujące: Matta (dop.), Mattowi (cel.), Matta (bier.), Mattem (narz.), Matcie (miejsc.).

Poradnia

30.11.2019

Forma męska zawodu hostessa. Jak odmieniamy wyraz host?

Witam, nigdzie nie mogę znaleźć takiej informacji - jaka jest liczba mnoga do określenia płci żeńskiej i męskiej hostessy i hosta - hości czy hostowie? Dziękuję.

Wątpliwość w pytaniu dotyczy rodzaju gramatycznego, a nie płci.
Odmiana rzeczownika rodzaju żeńskiego nie powinna sprawiać kłopotu. "Hostessa" odmienia się tak, jak inne rzeczowniki twardotematowe tego rodzaju (żona, woda itp.). W mianowniku liczby mnogiej przyjmuje końcówkę -y: "hostessy". Informacje na temat omawianego rzeczownika można znaleźć w słowniku języka polskiego online, link poniżej:
https://www.wsjp.pl/index.php?id_hasla=75280&ind=0&w_szukaj=hostessa
Natomiast rzeczownik rodzaju męskiego "host" ('osoba, która na targach przedstawia, zachwala usługi, produkt') w podanym przez Panią znaczeniu występuje zdecydowanie rzadziej, jest też słabo przyswojony w języku polskim. Dlatego forma mianownika liczby mnogiej może sprawiać problemy. Z dwóch możliwych końcówek mianownika liczby mnogiej rzeczowników osobowych (-i, -owie) należałoby wybrać końcówkę -owie ("hostowie"), która jest bardziej wyrazista i ułatwia odczytanie osobowego znaczenia tego rzeczownika.
Warto dodać, że rzeczownik "host" zdecydowanie częściej jest używany w innym znaczeniu, jako 'komputer podłączony do Internetu, oferujący usługi wielu użytkownikom' (sjp.pwn.pl/sjp/host;2560837).

Poradnia

25.11.2019

O nazwisku Przychodzeń

Szanowni Państwo, mam pytanie w związku z nazwiskiem Przychodzeń. Jak poprawnie je odmienić w dopełniaczu? Przychodnia czy Przychodzenia?
Dziękuję za odpowiedź.

Nazwiska z "e" ruchomym sprawiają odmieniającym je pewne problemy. Zazwyczaj w wypadku nazwisk tego typu zakończonych na -eń- poprawne są zarówno formy z zachowanym w odmianie „e”, jak i bez „e”. Samogłoskę "e" zachowuje się zwłaszcza w odmianie nazwisk jednosylabowych, np. Bień - Bienia. W nazwiskach dwu- i więcejsylabowych opuszcza się "e", jeśli dzieje się tak w równobrzmiących rzeczownikach pospolitych, np. Kwiecień - Kwietnia (Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego). Na wybór formy może mieć wpływ również tradycja rodzinna, czyli sposób odmiany przyjęty w rodzinie nosicieli nazwiska.
Nazwisko Przychodzeń (dla męskiego nosiciela nazwiska) uzyskuje w dopełniaczu i bierniku formę Przychodzenia, w celowniku Przychodzeniowi, narzędniku Przychodzeniem, miejscowniku - (o) Przychodzeniu. Forma dopełniacza bez "e" wydaje się bardzo wątpliwa, z kolei forma Przychodnia jest dopełniaczem od innego nazwiska - Przychodzień (równobrzmiącego z rzeczownikiem przychodzień). Nazwisko Przychodzeń nazywające kobietę nie odmienia się, zachowuje w przypadkach zależnych jedną formę - Przychodzeń.
O odmianie nazwisk, w których występuje „e” ruchome piszemy też na stronie internetowej Poradni, zachęcamy do lektury wpisów: http://www.poradniajezykowa.ajd.czest.pl/?page=3, http://www.poradniajezykowa.ajd.czest.pl/?page=10.

Poradnia

23.11.2019

Nazwiska Stanoch i Dydo w odmianie

Szanowni Państwo,
mam pytanie, jak odmienia się nazwiska „Stanoch” i „Dydo”?

Nazwiska Stanoch i Dydo, o ile są nazwiskami mężczyzn, odmieniają się zgodnie ze wzorem odmiany rzeczowników męskich (Stanoch) i żeńskich (Dydo).
Nazwisko Stanoch odmienia się następująco: mianownik Stanoch, dopełniacz Stanocha, celownik Stanochowi, biernik Stanocha, narzędnik Stanochem, miejscownik Stanochu.
Z kolei Dydo przybiera następujące formy: mianownik Dydo, dopełniacz Dydy, celownik Dydzie, biernik Dydę, narzędnik Dydą, miejscownik Dydzie.

Poradnia

22.11.2019

Ach, te zdania...

Szanowna Poradnio,
moje wątpliwości dotyczą formy orzeczenia w zdaniu: Wspomnieć jeszcze należy o integracji wiekowej - jest to sytuacja, polityka bądź proces społeczny wspomagające interakcje pomiędzy osobami z różnych grup wiekowych. Czy nie powinno być ono w liczbie mnogiej (są)?

Pod względem formalnym, faktycznie, lepiej jest użyć orzeczenia w liczbie mnogiej - są. Warto też przemyśleć użycie dwukropka po są - tekst zyskałby na jasności. Przedstawione zdanie wymaga jednak większej liczby zmian. Jest błędnie skonstruowane pod względem logicznym i semantycznym. Trudno jednak przeprowadzić jego korektę bez znajomości szerszego kontekstu.

Poradnia

22.11.2019

Mała czy duża litera w nazwach: rondo Kościuszki, plac Biegańskiego?

Dzień dobry,
czy wyrazy aleja, aleje, plac, rondo, będące oficjalną częścią nazwy danej ulicy należy pisać z małej czy dużej litery. W uchwale rady miasta jest zapis:
Rondo u zbiegu ulic 1 Maja, Marii Konopnickiej i Poznańskiej w Szczytnie otrzymuje nazwę: „Rondo im. Waltera Późnego”. W katalogu ulic (TERYT ULIC) jest to wpisane jako: „rondo Rondo im. Waltera Późnego”. Zgodnie z tym co pisze na stronie http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1486:ekspertyzy&catid=58&Itemid=71%20target= wyraz rondo nie jest częścią nazwy, natomiast w uchwale brzmi to jak integralna część nazwy.
Dla przykładu w tekście mowa jest o placu Trzech Krzyży czy też placu Bankowym, gdzie akurat wyraz „plac” jest integralną częścią nazwy, jak i rodzajem miejsca (wg danych zawartych w Krajowym Rejestrze Podziału Terytorialnego Kraju TERYT) i pomimo, iż wyraz ten jest częścią nazwy w artykule zapisywany jest z małej litery. Według mnie jeżeli wyraz aleja, plac, rondo, itp. jest częścią nazwy, to powinno pisać się go z dużej litery, nawet jak będzie to sprzeczne z zasadami językowymi.

Nazwy własne obiektów miejskich mają charakter oficjalny i powinny być zapisywane zgodnie z obowiązującymi zasadami pisowni. Zupełnie wyjątkowo, w wypadku nazw historycznie utrwalonych, mających długą tradycję kulturową, możliwy jest zapis odbiegający od zasad (przykłady wymienione są w ekspertyzie RJP, którą Pan przywołuje w pytaniu, dlatego ich nie powtarzamy). Osobną kwestią jest zapis w dokumentach wytwarzanych przez administrację lokalną czy krajową - zdarzają się w nich, niestety, zapisy błędne.
Warto pamiętać, że w wypadku nazw: aleja i bulwar używanych w liczbie mnogiej stosuje się zapis dużą literą: Aleje Najświętszej Marii Panny (Al. NMP), Aleje Jerozolimskie (Al. Ujazdowskie), Bulwary Dietla.
Zasady zapisu wielowyrazowych nazw obiektów, w których występują na początku nazwy typologiczne (rodzajowe) uściślające, o jaki obiekt chodzi, są jednoznaczne: podaje je ekspertyza RJP, a także „Nowy słownik ortograficzny PWN z zasadami ortografii i interpunkcji” pod redakcją E. Polańskiego. Nazw typu rondo (a także: ulica, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, cmentarz, pałac, zamek, pomnik itp.) nie traktuje się jako części właściwej nazwy własnej i zapisuje się je w związku z tym małą literą.

Poradnia