Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

14.01.2020

Limuzyna - czy jest nacechowana emocjonalnie?

Dzień dobry, moje pytanie brzmi: czy wyraz limuzyna jest nacechowany emocjonalnie? (przy wyrazie neutralnym- auto/ samochód).
Dziękuję za pomoc.

Słowniki języka polskiego (online) podają następującą definicję wyrazu limuzyna: 'duży, luksusowy samochód osobowy' (sjp.pwn.pl, wsjp.pl). Z samej definicji nie wynika nacechowanie ekspresywne wyrazu, definicja na to nie wskazuje. Można jedynie mówić o pozytywnych skojarzeniach, jakie wywołuje część znaczenia wiążąca limuzynę z luksusem.
Nacechowanie ekspresywne może się jednak ujawnić w odpowiednim kontekście, w wypowiedzi - na przykład gdy wyrazem limuzyna nazwiemy ironicznie mały lub zaniedbany samochód.
Dodajmy też, że przywołany w pytaniu wyraz auto nie jest neutralny stylistycznie, ma nacechowanie potoczne. Neutralny charakter mają wyrazy samochód i pojazd.

Poradnia

11.01.2020

Czym nawierzchnia różni się od powierzchni?

Dzień dobry, jaka jest różnica między znaczeniem słowa nawierzchnia, a powierzchnia?

Odwołajmy się do słownika. Nawierzchnia to 'górna warstwa jezdni lub innego obiektu przeznaczonego do poruszania się po nim ludzi lub pojazdów'. Z kolei powierzchnia oznacza 'warstwę tworzącą zewnętrzną lub górną część czegoś'.
Różnica między znaczeniami jest wyraźna. Mówiąc prosto, nawierzchnia jest tym rodzajem powierzchni, po której można się poruszać.
Podajemy linki do słownika języka polskiego online (Wielki słownik języka polskiego PAN): https://www.wsjp.pl/index.php?id_hasla=5677&ind=0&w_szukaj=nawierzchnia oraz https://www.wsjp.pl/index.php?id_hasla=937&id_znaczenia=5064731&l=21&ind=0

Poradnia

11.01.2020

Dusze konające czy dusze konających?

Które wyrażenie jest poprawne: „dusze konających”, czy „dusze konające”?

Z punktu widzenia poprawności gramatycznej (fleksyjnej) obie formy można uznać za poprawne. Niemniej o użyciu odpowiedniej formy fleksyjnej decyduje znaczenie słowa "dusza". Jeśli duszę rozumiemy zgodnie z religią, to w definicji tego słowa zawiera się znaczenie nieśmiertelności. "Dusza" to 'w wielu religiach niematerialna i nieśmiertelna część człowieka, która ożywia ciało, a w chwili śmierci je opuszcza' (wsjp.pl). Dla uzupełnienia dodamy, że "konający" to "znajdujący się w stanie poprzedzającym śmierć' (wsjp.pl). Przy uwzględnieniu tego znaczenia duszy poprawne jest wyrażenie pierwsze - "dusze konających", jako że same dusze nie konają. W innym znaczeniu dusza może być ujmowana jako np. 'całość cech psychicznych, uczuciowych i intelektualnych człowieka składających się na jego osobowość' (sjp.pwn.pl). Odpowiednio do tego można użyć połączenia "dusze konające".

Poradnia

03.01.2020

Kowenant czy kowenanta?

Proszę o rozstrzygnięcie, ten kowenant czy ta kowenanta (rozumiane jako zobowiązanie umowne, zaczerpnięte z j.ang. covenant). Używamy często tego określenia w pracy i nie mamy problemy przy liczbie mnogiej (te kowenanty), ale przy pojedynczej są dwie wersje. Dziękuję i pozdrawiam.

Analiza użyć formy odpowiadającej w języku polskim angielskiemu covenant 'formalne porozumienie, umowa' wskazuje, że rzeczownik ten przybiera w mianowniku postać kowenant.
Z reguły przy nowych zapożyczeniach, w wypadku słownictwa o międzynarodowym zakresie użycia (internacjonalizmów), zachowywana jest głoskowa struktura zakończenia wyrazu, w tym wypadku -nt.

Poradnia

03.01.2020

Media spirytystyczne

Mam pytanie odnośnie odmiany rzeczownika "medium" w kontekście osoby zajmującej się spirytyzmem. Czy właściwe jest stwierdzenie "wielu medium" czy "wielu mediów"; "widziałem w telewizji medium" czy "widziałem w telewizji mediów"; "ci medium" czy "te media" itp. Pozdrawiam.

Przede wszystkim trzeba zacząć od tego, że mianownik liczby pojedynczej ma postać "medium", a liczby mnogiej - "media". Z kolei czasownik "widzieć" wymaga użycia rzeczownika w bierniku: widzieć kogo, co?, a nie w dopełniaczu. Poprawne jest zatem połączenie "widziałem w telewizji medium" (liczba pojedyncza) lub "widziałem w telewizji media" (liczba mnoga).
W połączeniu z liczebnikiem (zaimkiem liczebnym) "wiele" rzeczownik rodzaju nijakiego "medium" tworzy konstrukcję: "wiele mediów".
Przy okazji podajemy link do właściwej odmiany wyrazu na stronie Wielkiego słownika języka polskiego (wsjp.pl) - https://www.wsjp.pl/index.php?id_hasla=4104&id_znaczenia=773789&l=16&

Poradnia

02.01.2020

Nazwiska Brdeja, Bareja jak ... szyja

Dzień dobry. Mam problem z nazwiskiem Brdeja. Jak je odmienić? Brdei czy Brdeji ? Będę wdzięczna za odpowiedź.

Nazwiska typu Brdeja, Bareja, Szmaja itp. przyjmują w dopełniaczu formę Brdei, Barei, Szmai. Ich odmiana wzorowana jest na odmianie rzeczowników pospolitych w rodzaju żeńskim, miękkotematowych (szyja, skrzynia, łania itp.).
Pełna odmiana w liczbie pojedynczej przedstawia się następująco:
M. Brdeja, D. Brdei, C. Brdei, B. Brdeję, N. Brdeją, Ms. Brdei.
W wypadku nazwisk zakończonych na -a odmianie podlegają zarówno nazwiska kobiet, jak i mężczyzn (np. w dopełniaczu: Iwony Barei, Karola Barei).

Poradnia

30.12.2019

Nazwa miejscowa Święciechowa. Mieszkam w...?

Szanowni Państwo,
czy o mieście Święciechowa mówimy "w Święciechowej" jako że to rodzaj żeński, czy "w Święciechowie" jako i Częstochowa "w Częstochowie"?
Uprzejmie proszę o wyjaśnienie.

W języku polskim nazwy miejscowe zakończone na -owa odmieniają się według wzoru przymiotnikowego (np. Limanowa, Limanowej, Limanową) albo rzeczownikowego (np. Włoszczowa, Wloszczowy, Włoszczowie; Częstochowa, Częstochowy, Częstochowie). Typ odmiany złączony jest z budową nazwy i jej historycznym rozwojem. Współcześnie równie ważny jest zwyczaj społeczny (uzus), który wpływa na sposób odmiany nazwy (zwłaszcza, gdy jest to nazwa małej miejscowości, wsi).
Nazwa wsi wielkopolskiej Święciechowa (dawniej było to miasto) odmienia się według wzoru rzeczownikowego, co potwierdza m.in. Słownik gramatyczny języka polskiego (http://sgjp.pl/leksemy/#1180256/Święciechowa) oraz Urzędowy wykaz nazw miejscowości (http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/urzedowy_wykaz_nazw_miejscowosci_2015.pdf):
M. Święciechowa, D. Święciechowy, C. Święciechowie, B. Święciechowę, N. Święciechową, Ms. Święciechowie.
Formy odmiany rzeczownikowej poświadczone są także w zapisach na stronach urzędowych (Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Święciechowie), lokalnych (Samorządowy Ośrodek Kultury w Święciechowie).

Poradnia