Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

09.04.2021

Rzeczownik od czasownika ociągać się

Dzień dobry.
Szanowne Panie, która forma jest poprawna: Z ociąganiem postąpił do przodu, czy też: Z ociąganiem się postąpił do przodu?
Z góry dziękując za odpowiedź, pozdrawiam.

Słowniki języka polskiego notują formę „ociągać się” w znaczeniu `zwlekać z czymś lub robić coś niechętnie, wahając się` (www.sjp.pwn.pl), `robić coś wolno, nieśpiesznie` (www.wsjp.pl). To znaczenie występuje w podanym zdaniu, a zatem za poprawne należałoby uznać zdanie drugie. Nie jest ono jednak zbyt udane stylistycznie. Zamiast rzeczownika odczasownikowego (ociąganie się) można użyć imiesłowu: Ociągając się, postąpił do przodu.

Poradnia

09.04.2021

Jak wymawiać nazwę plemienia Kiowa?

Szanowni Państwo,
czy dopuszczalna jest wymowa nazwy indiańskiego plemienia Kiowa po polsku jedynie - "kiowa", a niepoprawna jest wymowa "kajoła"?
Z poważaniem

Reguły wymowy obcych nazw własnych nie są jednoznaczne: mogą być one wymawiane z nawiązaniem do wymowy oryginalnej albo do polskiej, bliższej ich zapisowi. Czynnikami, które należy brać pod uwagę są m.in.: stopień przyswojenia nazwy obcej, istnienie w języku polskich odpowiedników. Jeśli chcemy pozostać przy wymowie obcej, trzeba najpierw prawidłowo ustalić język, z jakiego wywodzi się dana nazwa i zastosować właściwe reguły fonetyczne. W wypadku nazwy Kiowa należy wziąć przede wszystkim pod uwagę to, czy określony sposób wymowy pozwoli na identyfikację tego plemienia, na skojarzenie wymowy z odpowiednim plemieniem. Kierując się tymi zasadami, należałoby stosować wymowę bliską oryginalnej, czyli na gruncie języka polskiego nazwa etniczna Kiowa będzie wymawiana jako [kajoła].

Poradnia

09.04.2021

Wymowa nazw plemion: Odżibwejowie, Czipewejowie

Szanowne Panie,
jak lepiej wymawiać wyrazy "Odżibwejowie" i "Czipewejowie" - czy ze środkowym "w", czy "ł"?
Z wyrazami szacunku

Nazwy plemion (etnonimy) Odżibwejowie i Czipewejowie są polskimi odpowiednikami form obcych: Ojibwa i Chippewa. W literaturze przedmiotu nazwa Odżibwejowie występuje również w innej spolszczonej postaci – Odżibuejowie i jest wymawiana z u niezgłoskotwórczym po głosce b (jak w wyrazie auto). Spolszczone nazwy, które Pan przytacza, wymawiane są zgodnie z ich zapisem literowym, ze spółgłoską w.

Poradnia

08.04.2021

czasownik utknąć a strona bierna

Dzień dobry,
Proszę o odpowiedź na następujące pytanie: czy słowo utknięty można zastosować do określenia osoby, która utknęła w danym miejscu lub sytuacji? Np. „Nie mogę teraz się z Tobą spotkać, mam spotkanie i jestem tu utknięty”.
Czy w tym kontekście użycie tej formy jest poprawne ?
Dziękuję!

Czasownik "utknąć" nie tworzy strony biernej, dlatego też połączenie "jestem tu utknięty" jest niepoprawne. W podanym kontekście należałoby użyć czasownika w czasie przeszłym (utknąłem): „Nie mogę teraz się z Tobą spotkać, mam spotkanie i utknąłem tu”.

Poradnia

08.04.2021

Partykuła by

Dzień dobry,
Która wypowiedź jest poprawna i dlaczego?
1. Czy Twój pies wróciłby sam, gdybyś zostawiła go w lesie?
2. Czy Twój pies by wrócił sam, gdybyś zostawiła go w lesie?
Wyrazy szacunku

Obydwie wypowiedzi są poprawne, obydwie mają formę trybu przypuszczającego użytego w tej samej osobie gramatycznej (2. os. lp.). Różnica polega na innym szyku partykuły "by" (wróciłby, by wrócił). Partykuła ta jest ruchomą cząstką fleksyjną, która może łączyć się ściśle z czasownikiem albo wystąpić przed nim jako samodzielny wyraz.

Poradnia

08.04.2021

O użyciu połączenia time out

Dzień dobry,
przybywam z pytaniem odnośnie słowa z branży IT jakim jest popularny "time out" oznaczający przekroczenie czasu oczekiwania na odpowiedź.
Kłopot w tym, że to słowo nie ma żadnego sensownego odpowiednika w języku polskim oraz jego zapisywane znaczenie jest potwornie długie. Nawet skrócenie do "brak odpowiedzi" jest trochę pominięciem powodu odpowiedzi, jakim było przekroczenie czasu, a nie sam fakt jej braku (finalnie oczywiście kończy się brakiem ale w tłumaczeniach w IT jest istotna przyczyna tego braku).
Czy z "time out"-em zostać jak z weekendem i przyjąć, że to słowo nie ma dobrego tłumaczenia. Jeśli tak, to jak powinna brzmieć poprawna pisownia i odmiana takiego dwuwyrazowego zwrotu?

Samo połączenie time out nie jest nowe w języku polskim, jest znane z innej odmiany środowiskowej – sportowej, w której oznacza ‘limit czasu, czas’. Słownik języka polskiego dostępny w wersji online podaje również znaczenie środowiskowe: `oficjalnie zarządzona przerwa w grze, wykorzystywana zwykle przez trenera na udzielenie wskazówek zawodnikom` (www.sjp.pwn.pl). W związku z tym użyciem w odmianie środowiskowej ustaliła się już jego odmiana o postaci:
liczba pojedyncza: M. time out, D. time outu, C. time outowi, B. time out, N. time outem, Msc. time oucie
liczba mnoga: M. time outy, D. time outów, C. time outom, B. time outy, N. time outami, Msc. time outach
Odnosząc się natomiast do pytania o ewentualne tłumaczenie połączenia time out, należałoby się zastanowić, jakiemu celowi miałoby służyć to tłumaczenie, w jakich sytuacjach (oficjalnych, nieoficjalnych), przez kogo (w jakim środowisku) miałoby być wykorzystywane w komunikacji. Dla informatyków zrozumiałe jest zapewne połączenie time out, a dla laików konstrukcja opisowa „przekroczenie czasu oczekiwania na odpowiedź” jest jasna i niezbyt długa.

Poradnia

07.04.2021

Obaj i obydwaj

Dzień dobry,
zwracam się z prośbą o wyjaśnienie pewnej kwestii językowej. Chodzi mianowicie o zwrot "obaj/obydwaj mężczyźni". Wszakże wiadomo, że "obaj" bądź "obydwaj" to wyrazy, które odnoszą się właśnie do kogoś płci męskiej.
Według mnie zwrot jest poprawny, ponieważ do słowa "obaj" zamiast słowa "mężczyźni" możemy dodać słowo "chłopcy" - aby wskazać, że chodzi o kogoś płci męskiej, jednak dużo młodszego.
Czy wobec tego zwroty takie jak: "obaj mężczyźni poszli", "obydwaj starsi mężczyźni poszli" bądź "obaj chłopcy przyszli", są poprawne?
Z góry dziękuję za odpowiedź.
Z poważaniem

Rzeczywiście, liczebniki obaj I obydwaj łączone są z rzeczownikami męskoosobowymi. Zatem poprawne są wszystkie te połączenia, w których z tymi liczebnikami używane są rzeczowniki typu: mężczyźni, lekarze, kolejarze, policjanci, chłopi, sklepikarze, motocykliści itp.

Poradnia