Poradnia

Pytania i odpowiedzi

kategoria: Odmiana

13.12.2019

Odmiana nazwisk obcych: Goethe, Boehme, Linde

W jaki sposób należy odmienić nazwiska niemieckie w dopełniaczu liczby mnogiej, takie jak Boehme, Goethe, Kameke?

Nazwiska obce włączamy, jeśli to możliwe, w odpowiedni wzór odmiany rzeczowników lub przymiotników. Podstawą jest tutaj budowa nazwiska. Podawane przez Panią nazwiska niemieckie (zakończone na -e) odmieniają się według wzoru deklinacji przymiotnikowej z tym, że narzędnik i miejscownik kończy się na -em. Sposób odmiany jest następujący:
mianownik: Boehme, Goethe, Kameke
dopełniacz: Boehmego, Goethego, Kamekego
celownik: Boehmemu, Goethemu, Kamekemu
biernik: Boehmego, Goethego, Kamekego
narzędnik: Boehmem, Goethem, Kamekem
miejscownik: Boehmem, Goethem, Kamekem
wołacz: Boehme, Goethe, Kameke.

Poradnia

30.11.2019

Imię Matt - czy ja piszę o Matcie?

Witam. Piszę opowiadanie, w którym jednym z bohaterów jest Matt. Jak odmienia się to słowo przez przypadki? Chodzi mi najbardziej o miejscownik.
Ja używam "Matcie", ale mój kolega mówi, że to błąd i poprawia to na "Matt'cie". Która wersja jest prawidłowa? Może obie? Dzięki z góry za odpowiedź i pozdrawiam.

W takim razie zaczniemy od miejscownika imienia Matt, który w pisowni ma postać Matcie, a w wymowie [Macie]. Odmiana tego imienia wyklucza zastosowanie apostrofu, ponieważ końcowa spółgłoska mianownika [t] jest wymawiana [Mat]. Apostrof stosuje się wówczas, gdy końcowa głoska lub głoski nie są wymawiane: George [Dżordż] - George'a [Dżordża], George'owi itd.
Wracając do imienia Matt, podajemy formy pozostałych przypadków, które są następujące: Matta (dop.), Mattowi (cel.), Matta (bier.), Mattem (narz.), Matcie (miejsc.).

Poradnia

30.11.2019

Forma męska zawodu hostessa. Jak odmieniamy wyraz host?

Witam, nigdzie nie mogę znaleźć takiej informacji - jaka jest liczba mnoga do określenia płci żeńskiej i męskiej hostessy i hosta - hości czy hostowie? Dziękuję.

Wątpliwość w pytaniu dotyczy rodzaju gramatycznego, a nie płci.
Odmiana rzeczownika rodzaju żeńskiego nie powinna sprawiać kłopotu. "Hostessa" odmienia się tak, jak inne rzeczowniki twardotematowe tego rodzaju (żona, woda itp.). W mianowniku liczby mnogiej przyjmuje końcówkę -y: "hostessy". Informacje na temat omawianego rzeczownika można znaleźć w słowniku języka polskiego online, link poniżej:
https://www.wsjp.pl/index.php?id_hasla=75280&ind=0&w_szukaj=hostessa
Natomiast rzeczownik rodzaju męskiego "host" ('osoba, która na targach przedstawia, zachwala usługi, produkt') w podanym przez Panią znaczeniu występuje zdecydowanie rzadziej, jest też słabo przyswojony w języku polskim. Dlatego forma mianownika liczby mnogiej może sprawiać problemy. Z dwóch możliwych końcówek mianownika liczby mnogiej rzeczowników osobowych (-i, -owie) należałoby wybrać końcówkę -owie ("hostowie"), która jest bardziej wyrazista i ułatwia odczytanie osobowego znaczenia tego rzeczownika.
Warto dodać, że rzeczownik "host" zdecydowanie częściej jest używany w innym znaczeniu, jako 'komputer podłączony do Internetu, oferujący usługi wielu użytkownikom' (sjp.pwn.pl/sjp/host;2560837).

Poradnia

25.11.2019

O nazwisku Przychodzeń

Szanowni Państwo, mam pytanie w związku z nazwiskiem Przychodzeń. Jak poprawnie je odmienić w dopełniaczu? Przychodnia czy Przychodzenia?
Dziękuję za odpowiedź.

Nazwiska z "e" ruchomym sprawiają odmieniającym je pewne problemy. Zazwyczaj w wypadku nazwisk tego typu zakończonych na -eń- poprawne są zarówno formy z zachowanym w odmianie „e”, jak i bez „e”. Samogłoskę "e" zachowuje się zwłaszcza w odmianie nazwisk jednosylabowych, np. Bień - Bienia. W nazwiskach dwu- i więcejsylabowych opuszcza się "e", jeśli dzieje się tak w równobrzmiących rzeczownikach pospolitych, np. Kwiecień - Kwietnia (Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego). Na wybór formy może mieć wpływ również tradycja rodzinna, czyli sposób odmiany przyjęty w rodzinie nosicieli nazwiska.
Nazwisko Przychodzeń (dla męskiego nosiciela nazwiska) uzyskuje w dopełniaczu i bierniku formę Przychodzenia, w celowniku Przychodzeniowi, narzędniku Przychodzeniem, miejscowniku - (o) Przychodzeniu. Forma dopełniacza bez "e" wydaje się bardzo wątpliwa, z kolei forma Przychodnia jest dopełniaczem od innego nazwiska - Przychodzień (równobrzmiącego z rzeczownikiem przychodzień). Nazwisko Przychodzeń nazywające kobietę nie odmienia się, zachowuje w przypadkach zależnych jedną formę - Przychodzeń.
O odmianie nazwisk, w których występuje „e” ruchome piszemy też na stronie internetowej Poradni, zachęcamy do lektury wpisów: http://www.poradniajezykowa.ajd.czest.pl/?page=3, http://www.poradniajezykowa.ajd.czest.pl/?page=10.

Poradnia

23.11.2019

Nazwiska Stanoch i Dydo w odmianie

Szanowni Państwo,
mam pytanie, jak odmienia się nazwiska „Stanoch” i „Dydo”?

Nazwiska Stanoch i Dydo, o ile są nazwiskami mężczyzn, odmieniają się zgodnie ze wzorem odmiany rzeczowników męskich (Stanoch) i żeńskich (Dydo).
Nazwisko Stanoch odmienia się następująco: mianownik Stanoch, dopełniacz Stanocha, celownik Stanochowi, biernik Stanocha, narzędnik Stanochem, miejscownik Stanochu.
Z kolei Dydo przybiera następujące formy: mianownik Dydo, dopełniacz Dydy, celownik Dydzie, biernik Dydę, narzędnik Dydą, miejscownik Dydzie.

Poradnia

19.11.2019

Nazwa Białokosz -odmieniać czy nie odmieniać?

Szanowni Państwo,
proszę powiedzieć mi, jak należy prawidłowo odmieniać nazwę miejscowości Białokosz. Powiemy w Białokoszu czy też może w Białymkoszu? Ponieważ jest to zrost, wydaje mi się, że poprawną formą jest ta pierwsza. Z drugiej jednak strony podobieństwo Białegostoku wskazywałoby na drugi wariant.
Mam w nawyku odmienianie wszystkich tego typu nazw. Czy słusznie?

Ma Pan rację, wszystkie rodzime nazwy miejscowe należy odmieniać, zarówno te proste, jak i bardziej skomplikowane.
Nazwa Białokosz ma inny wzór odmiany niż nazwa Białystok, która jest pod względem struktury zrostem. Białokosz, podobnie jak Białobrzeg, pod względem strukturalnym jest złożeniem. Wskazuje na to pochodzenie nazwy miejscowości Białokosz od nazwy jeziora Białkosz, które łączy się z wyrazami "biały" i "kosz". Kosz oznaczał przegrodę z chrustu przy dopływie wody do stawu. Informacje na ten temat podaje słownik "Nazwy miejscowe Polski", t. 1, pod red. K. Rymuta.
Wzór odmiany nazwy miejscowej Białokosz przedstawia się następująco:
M. Białokosz
D. Białokosza
C. Białokoszowi
B. Białokosz
N. Białokoszem
Msc. Białokoszu
Wobec powyższego poprawna forma miejscownika ma postać "w Białokoszu".

Poradnia

04.11.2019

Zapraszamy na ślub i odmieniamy nazwiska

Witam, przygotowuję treść zaproszeń na ślub i mam dwa pytania. Chciałabym się upewnić w kwestii niektórych nazwisk i ich odmiany. Czy dla zwrotu "serdecznie zapraszają" prawidłowa będzie poniższa odmiana (czytałam wywiad z prof. Miodkiem, iż nawet zagraniczne nazwiska należy odmieniać):
1. nazwisko Siudeja: pana Siudeję, panią Siudeję, państwa Siudejów
2. nazwisko angielskie Fletcher: pana Fletchera, panią Fletcher
3. nazwisko Magiera: pana Magierę, panią Magierę, państwa Magierów
4. nazwisko Orzeł: pana Orła, panią Orzeł, państwa Orłów
5. nazwisko Łasica: nazwisko Łasica: pana Łasicę, panią Łasicę, państwa Łasiców
6. nazwisko zagraniczne Klotz: pana Klotza, panią Klotz, państwa Klotzów

Ma Pani rację, nazwiska w języku polskim trzeba odmieniać (o ile nie są nieodmienne ze swej natury), zwłaszcza w sytuacji wręczania imiennego zaproszenia na ślub odmienność jest wymagana.  Nazwiska rodzime oraz nazwiska obcego pochodzenia przybierają odpowiednie formy przypadkowe (biernika liczby pojedynczej bądź mnogiej), które są wyznaczane przez formułę "zapraszają na ślub...". Część nazwisk jest nieodmienna, między innymi nazwiska kobiet zakończone na  spółgłoskę (Rychter, Klotz, Oracz).
Zaproponowane przez Panią formy odmiany są poprawne i jak najbardziej odpowiednie. W tekście Pani zaproszeń nazwiska powinny mieć postać biernika, na przykład: serdecznie zapraszają Oliwię Orzeł, Karola Orła, Zuzannę i Mirosława Orłów.
Warto zwrócić jeszcze uwagę na odmianę nazwiska Orzeł. W tym przypadku można stosować dwa typy odmiany: państwa Orzełów lub Orłów, pana Orzeła  lub Orła - zależy to między innymi od utrwalonego w rodzinie zwyczaju. Forma typu Orzeła pozwala na uniknięcie wymian głoskowych (rz na r), charakterystycznych dla rzeczowników pospolitych i odróżnia formę nazwiska Orzeł od rzeczownika pospolitego orzeł.

Poradnia