Poradnia

Pytania i odpowiedzi

kategoria: Odmiana

28.10.2020

Półtorej czy półtora?

Proszę o poradę, która forma jest poprawna? Półtora szklanki czy półtorej szklanki?

W wypadku przytoczonego połączenia poprawna jest wersja półtorej szklanki, ponieważ szklanka jest rzeczownikiem rodzaju żeńskiego. Zasady doboru form liczebnika półtora (półtorej) z rzeczownikami podają m.in. słowniki poprawnej polszczyzny. Liczebnik ten przybiera formę półtora w połączeniach z rzeczownikami rodzaju męskiego i nijakiego (półtora: roku, kilograma, chleba, kotleta, mydła, nieszczęścia) oraz półtorej w związkach z rzeczownikami rodzaju żeńskiego (półtorej: szklanki, godziny, łyżki, tony).

Poradnia

11.09.2020

Major Eustace a miejscownik

Szanowni Państwo,
chciałabym się dowiedzieć, jak powinno odmieniać się imię/nazwisko Eustace. Zetknęłam się z nim w kontekście opowiadania Agaty Christie w zdaniu "chciała zemścić się na majorze Eustace’u". Ta forma mi nie pasuje, ale źle mi wygląda również forma "Eustasie", która brzmi lepiej.
Będę wdzięczna za rozstrzygnięcie.

Major Eustace, bohater opowiadania Agaty Christie, nosi imię bądź nazwisko, które jest w wymowie zakończone na spółgłoskę twardą "s" ([Justes]). Zapisana na końcu nazwiska samogłoska "e" nie jest wymawiana. W takim wypadku w miejscowniku nie stosuje się apostrofu (tak jak np. w dopełniaczu - Eustace'a), ponieważ końcowa spółgłoska tematu, czyli "s" ulega zmiękczeniu. Miejscownik ma zatem postać Eustasie.
Podobnie dzieje się w odmianie nazwisk: Joyce - Joyce'a - Joysie; Racine - Racine'a - Racinie czy Remarque - Remarque'a - Remarkiem. Podajemy tu mianownik, dopełniacz i miejscownik nazwisk.

Poradnia

10.09.2020

Pani Pastuła odmienia swoje nazwisko

Dzień dobry, chciałam zapytać o prawidłowe oznaczenie odmiany nazwiska Pastuła (w przypadku kobiety) przez przypadki.

Nazwisko Pastuła, którego nosicielką jest kobieta, odmienia się według wzoru rzeczowników żeńskich twardotematowych zakończonych w mianowiku lp. na -a, tak jak np. rzeczownik kobieta.
Formy kolejnych przypadków są następujące:
M. Pastuła
D. Pastuły
C. Pastule
B. Pastułę
N. Pastułą
Msc. Pastule
W ten sam sposób odmienia się również nazwisko męskie Pastuła.

Poradnia

08.09.2020

O ulicy Uśmiech lasu w Ciasnem

Witam, w dokumentach i na mapach zasadniczych nazwa naszej ulicy to Uśmiech lasu, miejscowość to Ciasne. Czasami w dokumentach urzędnicy piszą ul. Uśmiechu lasu we wsi Ciasne. Jeśli nazwa własna to ul. Uśmiech lasu to czy ul. Uśmiechu lasu to nie inna ulica? Zamieszkała przy ul. Uśmiech lasu czy przy ul. Uśmiechu lasu? W Ciasnem czy we wsi Ciasne?? Z góry dziękuję za odpowiedź. Pozdrawiam

W dokumentach oficjalnych (urzędowych) nazwa ulicy powinna występować w jednej, ustalonej postaci. Na tę postać wskazuje m.in. tabliczka z nazwą ulicy umieszczana na budynkach. W tym wypadku nazwa ma postać mianownika (Uśmiech lasu), co komplikuje sposób jej użycia. Niemniej jednak poprawny zapis nazwy ulicy powinien odpowiadać formie, którą nadano ulicy, jest to ul. Uśmiech lasu.
Jeśli chodzi o zwrot „zamieszkała przy...”, to w komunikacji potocznej obie formy są dopuszczalne, czyli: mieszkam przy ulicy Uśmiech lasu lub przy ulicy Uśmiechu lasu. W komunikacji oficjalnej, urzędowej wariantywność nazwy może prowadzić do niejednoznacznego odczytania formy podstawowej nazwy (ul. Uśmiech lasu czy ul. Uśmiechu lasu?). Dobrym rozwiązaniem jest używanie wyrażenia "przy ulicy", które pozwoli na zapis nazwy w mianowniku (przy ul. Uśmiech lasu).
Jeśli chodzi o nazwę miejscowości, to używana forma może zależeć od sytuacji komunikacyjnej. W języku urzędowym występują konstrukcje typu: w „mieście + nazwa w mianowniku”, „we wsi + nazwa w mianowniku”, czyli we wsi Ciasne. Główną motywacją takiego użycia jest unikanie odmiany nazwy i tym samym unikanie stosowania jej form obocznych. Ponadto taką konstrukcję cechuje swego rodzaju oficjalność, standaryzacja typowa dla tekstów urzędowych.
Trzeba jednak podkreślić, że forma „mieszkam w Ciasnem” jest jak najbardziej poprawna. Może być używana w tekstach urzędowych i w komunikacji potocznej.

Poradnia

07.09.2020

Odmieniamy nazwisko Sprycha

Szanowni Państwo!
Bardzo proszę o potwierdzenie bądź wskazanie poprawnej formy odmiany nazwiska "Sprycha". Czy forma poprawna celownika to Sprysze?
Będę wdzięczna za pomoc.

Odpowiadając na Pani pytanie, podajemy wzór odmiany nazwiska Sprycha:
mianownik Sprycha
dopełniacz Sprychy
celownik Sprysze
biernik Sprychę
narzędnik Sprychą
miejscownik Sprysze.
Forma celownika, podobnie jak miejscownika, ma postać Sprysze.
Pełny wzór odmiany - w liczbie pojedynczej i mnogiej - można też zobaczyć w Słowniku gramatycznym języka polskiego, który jest dostępny online (http://sgjp.pl/leksemy/#1084279/Sprycha).

Poradnia

07.09.2020

O wsi Gady. Jak odmieniać nazwę wsi?

Dzień dobry! Mieszkam od niedawna w pięknej wsi Gady. Obecnie trwa tam żywa dyskusja dotycząca odmiany nazwy miejscowości w kontekście przypadków zależnych ( np. jadę : do Gad czy do Gadów?). Nazwy miejscowości używam od dawna, gdyż mieszkałam jako dziecko w pobliskiej wsi. Wszyscy używali formy "Gadów". Tak też mówią rdzenni mieszkańcy (uzus językowy). Napływowi posługują się formą "Gad", zgodnie z zasada odmiany nazw miejscowych będących rzeczownikami w liczbie mnogiej. Którą nazwę należy preferować i jak zażegnać spór w Gadach miedzy gadzianami?
Będę wdzięczna za odpowiedź!
gadzianka

Wydaje się, że niepotrzebnie Państwo toczą spór o sposób odmiany. Język ma to do siebie, że dopuszcza używanie form równoległych, wariantywnych, tak jak w wypadku odmiany rzeczowników pospolitych. Na przykład dopełniacz rzeczownika pokój ma dwie formy: pokojów oraz pokoi. Można używać jednej formy albo drugiej.
Wracamy jednak do pytania. Zgodnie z opublikowanym na stronach gov.pl Urzędowym wykazem nazw miejscowości(z 2012 r.), podającym wzór odmiany nazw miejscowych, miejscowość Gady (położona w warmińsko-mazurskim) powinna przyjmować w dopełniaczu formę Gad. Taką formę podaje również Słownik gramatyczny języka polskiego (sgjp.pl). I właśnie ta forma dopełniacza Gad powinna być używana w obiegu oficjalnym. W obiegu nieoficjalnym, w języku potocznym można bez obawy używać formy Gadów, zgodnej z przyjętym w okolicy uzusem językowym.

Poradnia

07.09.2020

Zaproszenie - jak odmienić nazwisko Szabla?

Dzień dobry,
zwracam się do Państwa z pytaniem, czy nazwisko Szabla powinno zostać odmienione w momencie, kiedy pragniemy z narzeczonym zaprosić na ślub małżeństwo. Zapraszamy Annę i Jana Szabla/ Szablów ?
Z góry dziękuję za odpowiedź.
Z wyrazami szacunku

Oczywiście, nazwisko Szabla należy odmienić i zaprosić na ślub Annę i Jana Szablów.

Poradnia