Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

20.11.2021

Podwojenie litery w skrótach

Dzień dobry,
W niniejszym zdaniu "Geneza okupacji, ekonomiczna, społeczna i wojskowa działalność w 1939-1945 rr." znajduje się skrót rr.
Czy Państwo mogliby mi powiedzieć skrót czego jest ten rr.? Czemu dwa razy « r »? Pisze się "w 1945 r.", dobrze. Ale czemu tutaj dwa razy?
Pozdrawiam

Zapis zdania, który Pan podaje budzi wątpliwości. Nie wiemy, co autor chciał w ten sposób oznaczyć. W języku polskim nie używa się skrótu rr. w odniesieniu do słowa "rok", ponieważ to słowo nie ma typowej formy liczby mnogiej (*"roki"). Formą liczby mnogiej w mianowniku są "lata", a zatem: .... w latach 1939-1945.
Podwojenie pojedynczych liter w skrótach używa się do form liczby mnogiej, np.:
s. (strona) - ss. (strony)
o. (ojciec w zakonie) - oo. (ojcowie)
p. (pani/pan) - pp. (państwo).

Poradnia

19.11.2021

Doświadczenie czy doświadczenia

Dzień dobry,
zwracam się do Państwa z prośbą o poradę językową. W 2022 roku nasz bank obchodzić będzie jubileusz 160-lecia działalności. W związku z tym chcielibyśmy w materiałach reklamowych posługiwać się hasłem 160 lat doświadczeń/doświadczenia. I tu właśnie jest problem - która forma jest poprawna: doświadczeń czy doświadczenia.
Będę wdzięczna za pomoc i odpowiedź.
Z wyrazami szacunku

Użycie każdej z form rzeczownika "doświadczenie" wiąże się z nadaniem innego znaczenia hasłu "160 lat...". Jeśli mają Państwo zamiar podkreślić wiedzę i umiejętności ukształtowane w ciągu wielu lat, to odpowiednie będzie użycie formy liczby pojedynczej "doświadczenia": 160 lat doświadczenia. Liczba mnoga (160 lat doświadczeń) odnosi raczej do doświadczenia jako zbioru różnych wydarzeń, które miały miejsce, często też negatywnych.

Poradnia

19.11.2021

Konstrukcje porównawcze z niż i od

Szanowni Państwo,
mam pytanie dot. niniejsze struktury.
A/ Ale wolę to niż zapach róży.
B/ Ale wolę to od zapachu róży.
Czy obie struktury są poprawne? Jeśli tak, czy można używać niż i od odmiennie?
Dziękuję z góry.
Pozdrawiam

Oczywiście konstrukcje te mogą być używane wymiennie, obydwie są poprawne. Jednak istnieją między nimi pewne różnice znaczeniowe. Wielki słownik poprawnej polszczyzny podaje, że konstrukcja porównawcza z "niż" wskazuje na stopień nasilenia porównywanych cech, stanów, czynności. Natomiast konstrukcje z "od" nazywają tło porównania, element odniesienia dla porównywanej cechy, stanu. Różnice semantyczne obrazuje np. zdanie: "Bardziej mnie to boli niż dziwi", w którym możliwe jest użycie tylko przyimka "niż".

Poradnia

18.11.2021

Sergiy Lysyy - odmiana ukraińskiego imienia i nazwiska

Witam,
bardzo proszę o pomoc w prawidłowej odmianie przez przypadki imienia i nazwiska. Sergiy Lysyy (ukraiński akwarelista).
Dziękuję za poprzednie porady i serdecznie pozdrawiam.

Zacznijmy od tego, że podane imię i nazwisko jest zapisane w transkrypcji angielskiej. W tekstach polskich natomiast przyjmuje się inne zasady transkrypcji, uwzględniające specyfikę fonetyczną i fleksyjną języka oryginału. Taki zapis (transkrypcja angielska) powoduje pewien problem z zapisem form fleksyjnych w odmianie. Generalnie w odmianie nazwisk słowiańskich obowiązuje spolszczenie końcówek, co może budzić kontrowersje przy zapisie angielskim.
Po tym wyjaśnieniu podajemy odmianę. Imię Sergiy: dopełniacz Sergiya, celownik Sergiyowi, biernik Sergiya, narzędnik Sergiyem, miejscownik o Sergiyu. Z kolei nazwisko Lysyy odmieniać się będzie według wzoru rzeczownikowego odmiany nazwisk polskich (jak np. nazwisko Bugaj): dopełniacz Lysyya, celownik Lysyyowi, biernik Lysyya, narzędnik Lysyyem, miejscownik Lysyyu. Trzeba mieć jednak na uwadze, że ten zapis form odmienionych jest swego rodzaju hybrydą i może budzić wątpliwości w odbiorze.

Poradnia

18.11.2021

Neologizm najpojedyńsza

Szanowni Państwo,
zwracam się do Państwa z pytaniem odnośnie poprawności zapisu słowa "najpojedyńsza". Słowo użyte zostało w artykule z dwudziestolecia międzywojennego. W swojej pracy licencjackiej sporządzam edycję tych artykułów. Nurtuje mnie pytanie, czy w tamtym czasie posługiwano się takim słowem, czy jest ono poprawne?
Będę wdzięczna za odpowiedź.
Z poważaniem

Z informacji, jakie Pani podaje wynika, że słowo "najpojedyńsza" traktować można jako neologizm (okazjonalizm), a ściślej indywidualizm powiązany ze stylem autora tekstu. Zarówno budowa wyrazu, jak i jego semantyka, a także sam zapis, wynikają zapewne z określonej intencji autora. Trudno nam szczegółowo wypowiadać się na ten temat, bo nie znamy szerszego kontekstu użycia słowa "najpojedyńsza", gatunku tekstu, w jakim został użyty. Bez tych danych trudno ocenić jednoznacznie poprawność jego użycia. Trzeba także podkreślić, że ocena indywidualizmów w tekstach artystycznych oraz medialnych wymaga uwzględnienia funkcji, jaką w zamierzeniu nadawcy wyraz ten miał pełnić.
Z punktu widzenia gramatycznego wyraz "najpojedyńsza" nie wydaje się poprawny, przymiotnik pojedynczy nie podlega stopniowaniu w języku ogólnym. Odpowiadając na pytanie o posługiwanie się tym wyrazem w dwudziestoleciu międzywojennym, możemy podać, że nie jest notowany w Słowniku języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego, który zawiera materiał językowy z tego okresu.

Poradnia

14.10.2021

odmiana nazwy jedlnia-letnisko

Szanowni Państwo,
proszę uprzejmie o pomoc w ocenie poprawności językowej odmiany nazwy (miejscownika) mojej rodzinnej miejscowości "Jedlnia Letnisko". Jest to wieś położona w województwie mazowieckim, w powiecie radomskim, w gminie Jedlnia-Letnisko. Na lokalnym forum internetowym regularnie podnoszona jest ta kwestia, gdyż rodowici mieszkańcy (różne pokolenia, począwszy od osób, które edukację podstawową rozpoczynały w latach 60. XX w, a skończywszy na tych, którzy rozpoczynali ją kilka, kilkanaście lat temu) skłaniają się ku wersji, że drugi człon nazwy miejscowości, według tego, co wpajano im w szkole, jest nieodmienny (i w miejscowniku brzmi: Jedlni Letnisko, a nie: Jedlni-Letnisku), jest wyjątkiem od reguły, według której obydwa człony nazwy miejscowości są odmieniane (w Skarżysku-Kamiennej, w Rucianem-Nidzie, w Rabce-Zdroju, w Środzie Wielkopolskiej itp.). Rozstrzygnięcia problemu nie ułatwia fakt, że tablice informacyjne na budynkach użyteczności publicznej podają: Ochotnicza Straż Pożarna w Jedlni-Letnisko, Publiczna Szkoła Podstawowa w Jedlni-Letnisko itd. przykład: https://pspjedlnia.edupage.org/ [1]
Chciałabym poprosić o pomoc w rozwiązaniu tej kwestii bądź wskazanie rzetelnych źródeł pozwalających określić, która forma jest poprawna i - jeśli to możliwe - z jakiego powodu mogła powstać rozbieżność wersji, dotycząca miejscownika nazwy Jedlnia-Letnisko.
Z poważaniem.

Obydwa człony nazwy Jedlnia-Letnisko odmieniają się, wobec czego nie można mówić o odstępstwie od reguły i nieodmienności drugiego członu. Podana nazwa miejscowa ma postać zestawienia, jego części odmieniają się tak jak pojedyncze wyrazy: Jedlnia oraz Letnisko. Zasady odmiany nazw miejscowych podaje między innymi Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN (red. Andrzej Markowski). Sposób odmiany nazw miejscowych poświadczony jest również w Urzędowym wykazie nazw miejscowości (http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/urzedowy_wykaz_nazw_miejscowosci_2015.pdf), w którym widnieje forma dopełniacza: Jedlni-Letniska.
Trudno nam podać przyczynę rozbieżności, o których Pani pisze. Wszystko wskazuje na to, że są to warianty nazwy powstałe w lokalnym środowisku. Na marginesie można dodać, że nazwa miejscowa o podobnej budowie: Żarki-Letnisko jest bez problemu odmieniana przez lokalną społeczność, co znajduje odbicie na stronach internetowych związanych z tą miejscowością.

Poradnia

14.10.2021

Mezoregion gór świętokrzyskich

Szanowni Państwo,
jak poprawnie zapisać, „Kielce leżą w mezoregionie Gór Świętokrzyskich” czy „Kielce leżą w mezoregionie Górach Świętokrzyskich”? Kluczem jest, by w tym zdaniu użyć słowa
objaśniającego „mezoregion”, zważywszy na fakt, że Góry Świętokrzyskie jako mezoregion nijak się mają do Gór Świętokrzyskich jako gór, które przychodzą na myśl jako pierwsze
i zapewne jedyne.
Dziękuję za odpowiedź.

Wyraz mezoregion nie należy do słownictwa ogólnego, tak więc jego użycie w tekście niespecjalistycznym jest dyskusyjne. Trzeba bowiem postawić sobie pytanie, czy będzie przez odbiorcę, który nie ma wiedzy specjalistycznej z geografii fizycznej właściwie odebrane, czy będzie miało walor „objaśniający”, o którym Pan wspomina.
Aby odpowiedzieć na pytanie o poprawną budowę składniową, należałoby więc w pierwszej kolejności precyzyjnie określić znaczenie słowa mezoregion, jego typowy zakres użycia, połączenia z innymi wyrazami, które wskazują na składnię tego typu połączeń (pozwalają ją ustalić). Nie mamy wiedzy specjalistycznej, niemniej wydaje się, że mezoregion należy do grupy określeń typu megaregion, makroregion, region. A zatem można użyć konstrukcji: „Kielce leżą w mezoregionie Gór Świętokrzyskich", „Kielce leżą w obrębie mezoregionu Gór Świętokrzyskich". Konstrukcja „Kielce leżą w mezoregionie Górach Świętokrzyskich" nie jest gramatycznie poprawna.

Poradnia