Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

30.12.2021

Wykonkludować?

Szanowna Poradnio! Chciałbym się dowiedzieć, czy poprawne jest używanie wyrazu wykonkludować. Moim zdaniem jest to synonim słów takich jak wywnioskować, wykoncypować, wykombinować. Czy mam rację?
Z poważaniem.

Wyraz wykonkludować nie jest notowany w słownikach. Pod względem znaczeniowym jest synonimem wyrazu wywnioskować. Ma nieco inne znaczenie niż czasowniki wykoncypować i wykombinować.
Czasownik wykonkludować należy do grupy słownictwa potencjalnego, które nie funkcjonuje w czynnym zasobie leksykalnym. Tego rodzaju słowa można wytworzyć, posługując się regułami słowotwórstwa.
W wypadku wątpliwości można porównać znaczenia czasowników: konkludować, wnioskować, koncypować i kombinować, podane w słownikach języka polskiego.

Poradnia

30.12.2021

Dolina Rabiańskiego Potoku

Dzień dobry,
mam problem z zapisem nazwy "dolina Rabskiego (Rabiańskiego) potoku". Chodzi mi o wielkość liter. Ten zapis do mnie nie przemawia, wyraz "Rabiański (Rabski)" jest przymiotnikiem, więc wydaje mi się, że powinno być "dolina rabskiego (rabiańskiego) potoku" albo "Dolina Rabskiego Potoku".
W książce, którą czytam pojawił się zapis: "dolina Rabskiego (Rabiańskiego) potoku". Z kolei w Internecie znalazłam następujący opis: "W tym miejscu umownie kończy się Bystre a zaczyna dolina Rabskiego Potoku. Obecnie w celu wypromowania tego terenu używana jest forma "Dolina Rabskiego Potoku" jako nazwa własna, nie ma ona jednak podłoża historycznego, miejscowi nigdy taką formą się nie posługiwali, podobnie jak określeniem Rabska Dolina. [http://www.twojebieszczady.net/rabe.php].
Proszę uprzejmie o pomoc. Łączę wyrazy szacunku

Zaczniemy odpowiedź od ogólnej uwagi, że istnieje zasadnicza różnica między zapisem nazw pospolitych i nazw własnych. Skoro mamy do czynienia z nazwą własną potoku, to nie możemy porównywać jej zapisu do pisowni przymiotników, które są nazwami pospolitymi. Przykładowo w Tatrach nazwa własna z przymiotnikiem - Dolina Chochołowska - jest zapisywana wielkimi literami, bo to oczywiste.
Analiza językowa danych kartograficznych pokazuje, że całe wyrażenie Rabiański Potok (Rabski Potok) jest nazwą własną, co oznacza, że jego pisownia wymaga użycia wielkich liter. Taki zapis potwierdza Urzędowy wykaz nazw rzecznych opracowany przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych:  http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/hydronimy1.pdf. Dodajmy, że Rabiański Potok i Rabski Potok to nazwy wariantywne, używane wymiennie.
Trudno nam natomiast odpowiedzieć na pytanie, czy dolina Rabiańskiego (Rabskiego) Potoku jest w całości ustabilizowaną nazwą własną, czy nie. Jeśli byłaby to nazwa własna, to powinna być zapisywana wielkimi literami. Jednak nazwa dolina Rabiańskiego Potoku nie występuje na mapach i w innych oficjalnych spisach kartograficznych. Natomiast na stronach internetowych - urzędowych i turystycznych - częściej notowany jest zapis dolina Rabskiego (Rabiańskiego) Potoku. Te informacje wskazywałyby, że dolina występuje tu w znaczeniu obszaru o określonym ukształtowaniu, a nie jako część nazwy własnej, w przeciwieństwie do nazwy Rabska Dolina.

Poradnia

26.11.2021

Dostarczyć czego czy co?

Dzień dobry.
Oto zdanie z problematycznym zwrotem: "Biologia inżynieryjna dostarcza bardzo dobre odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób można wykorzystywać rośliny jako żywe materiały budowlane do zabezpieczania grobli i wałów przeciwpowodziowych." Dobre odpowiedzi czy dobrych odpowiedzi?
Będę wdzięczny za odpowiedź

Czasownik dostarczyć, w zależności od znaczenia, wymaga użycia dopełniacza (czego?) lub biernika (co?). Jeśli ma znaczenie 'być źródłem czegoś, dawać', tak jak w przytoczonym zdaniu, wówczas łączy się z rzeczownikiem i towarzyszącymi mu określeniami w dopełniaczu: „dostarcza bardzo dobrych odpowiedzi”.
Niemniej, wydawnictwa poprawnościowe wskazują, że przy podmiocie nieosobowym (biologia inżynieryjna) możliwe jest również użycie biernika: „dostarcza bardzo dobre odpowiedzi”. Zalecają również nienadużywanie słowa „dostarczać" i zastępowanie go bardziej odpowiednim „dawać”.

Poradnia

26.11.2021

O formie pożegnania „pa”

Skąd pochodzi słowo pa? Kiedy zaczęto go używać?

W znaczeniu pożegnania „pa” wywodzi się z języka dzieci, które na początku rozwoju mowy często używają prostych sylab, łatwych do wymówienia (najczęściej z samogłoską „a”). „Pa” łączy się zwykle z gestem machania ręką i jest postrzegany jako konwencjonalny gest grzecznościowy. Trudno wskazać konkretny czas, w którym ta forma upowszechniła się w komunikacji potocznej - najpierw mówionej (nie tylko dzieci), rzadziej nieoficjalnej pisanej (prywatna korespondencja), a obecnie też elektronicznej o charakterze nieoficjalnym (e-mail, SMS).

Poradnia

26.11.2021

Spór o znaczenie słowa "firma"

Szanowne Panie, piszę w sprawie, która nie daje mi spokoju od jakiegoś czasu. Koleżanka studiująca ekonomię z uporem poprawia wszystkich znajomych, gdy używają słowa "firma" mając na myśli konkretne przedsiębiorstwo (zastępując "firmę" właśnie "przedsiębiorstwem"). Słownik Języka Polskiego PWN jako pierwsze znaczenie słowa "firma" podaje «przedsiębiorstwo handlowe, usługowe lub przemysłowe», stąd moje przekonanie, że słów tych można używać zamiennie, szczególnie w luźnych rozmowach niedotyczących ekonomii. Koleżanka jednak kieruje się encyklopedycznym znaczeniem "firmy" wyniesionym ze studiów (https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/firma;3901188.html) twierdząc, że zamienne stosowanie obu pojęć to błąd, bo firma jest wartością niematerialną (logo, marka oraz nazwa). Jak to więc jest z tą "firmą"? Będę bardzo wdzięczny za rozwiązanie naszego "konfliktu" i odpowiedź.
Z wyrazami szacunku

Trudno nam rozstrzygnąć spór, który Państwo toczą, ponieważ odwołują się Państwo do różnych znaczeń wyrazu firma - ogólnego i specjalistycznego. Na te znaczenia wskazuje chociażby Wielki słownik języka polskiego online (wsjp.pl) - firma to: 1. przedsiębiorstwo; jednostka gospodarcza zajmująca się produkcją, sprzedażą lub wykonywaniem jakichś usług, 2. nazwa; zarejestrowana urzędowo nazwa firmy - przedsiębiorstwa, ewentualnie 3. człowiek; człowiek mający dobrą opinię.
Z Pana relacji wynika, że w sporze odnoszą się Państwo do 1. i 2. znaczenia wyrazu. Jeśli rozmowa jest swobodna i nie ma specjalistycznego charakteru, to używanie słowa firma ze znaczeniem 'przedsiębiorstwo' jest w pełni uprawione.

Poradnia

26.11.2021

Co oznacza skrót c.n.d.?

Jak poprawnie odczytywać skrót c.n.d. na końcu dowodu matematycznego. Ja odczytuję go jako "czego należało dowieść".
Zauważyłem, że wielu ludzi odczytuje go inaczej, jako "co należało dowieść". Która forma jest poprawna?

Podany skrót oznacza w matematyce koniec przeprowadzonego dowodu. Odczytuje się go zgodnie ze zwyczajem przyjętym w środowisku matematycznym, czyli "co należało dowieść".

Poradnia

25.11.2021

Kawałek tortu?

Proszę o poradę, które powiedzenia są poprawne:
kawałek tortu czy kawałek torta, spróbuj tortu czy spróbuj torta?
Pozdrawiam

W obydwu podanych połączeniach rzeczownik tort występuje w dopełniacza. Zgodnie z wzorem odmiany forma dopełniacza to tortu. Poprawnym wyrażeniem jest zatem "kawałek tortu", połączenie "kawałek torta" nie jest poprawne i lepiej go unikać. Podobnie jest z drugim połączeniem - wzorcowy charakter ma zwrot "spróbuj tortu".

Poradnia