Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

26.11.2020

Czy w Zabłociu mieszkają zabłocianie?

Dzień dobry.
Proszę uprzejmie o radę, jak należy poprawnie nazywać mieszkańców Zabłocia - zabłocianie czy zabłocanie?

Nazwy mieszkańców miejscowości tworzy się w określony sposób, dodając odpowiedni przyrostek do tematu fleksyjnego nazwy miejscowości. W tym wypadku jest to temat Zabłoci- zakończony na głoskę ć (dobrze widoczny w dopełniaczu). Zgodnie z regułami słowotwórczymi nazwa mieszkańca (mieszkanki) powinna mieć postać zabłocianin (zabłocianka), w liczbie mnogiej są to zabłocianie.

Poradnia

25.11.2020

Pisownia skrótów w nazwach ulic

Chciałam zapytać o poprawność pisania nazwy ulicy w pismach urzędowych, wnioskach, na materiałach promocyjnych itp., nazwy następującej ulicy: ulica m/Marsz. J. Piłsudskiego 65. Przy tej ulicy znajduje się urząd i z pism wychodzących widać, że każdy skrót - marszałek - pisze przemiennie małą lub dużą literą.
Jak powinno nazwę tej ulicy pisać się poprawnie?
pozdrawiam

Obowiązuje następująca zasada zapisu: pełne wyrazy wchodzące w skład określenia nazywającego ulicę piszemy wielką literą, jedynie przyimki i spójniki zapisujemy małą. Poprawna wersja pełnej nazwy to ul. Marszałka J. Piłsudskiego. Jeśli chodzi o wersję skróconą określenia marszałek, to zgodnie z ekspertyzą Zespołu Onomastycznego RJP zapis powinien mieć postać: ul. marsz. J. Piłsudskiego. Podajemy przywołaną ekspertyzę Zespołu:
"Skróty używane w takich nazwach, np. św., ks., gen., rtm. mjr. pisze się małą literą, a jeśli są rozwinięte – dużą, czyli: kościół św. Krzyża, ale: kościół Świętego Krzyża; ulica ks. Jerzego Popiełuszki, ale: ulica Księdza Jerzego Popiełuszki, rondo gen. Stanisława Skalskiego, ale: rondo Generała Stanisława Skalskiego, ul. rtm. Witolda Pileckiego, ale: ul. Rotmistrza Witolda Pileckiego.

Poradnia

25.11.2020

Czy można "podniecać ogień"?

Szanowni Państwo,
ostatnio będąc na Mazurach z rodziną użyłem wyrażenia "podniecać ogień", mając na myśli że trzeba dorzucić drewna do ogniska, żeby je podtrzymać. Rodzina była zaskoczona tą formą. Czy takie wyrażenie istnieje, i czy poprawnie go użyłem?
Z góry dziękuję za odpowiedź.

W wypadku gdy mamy tego rodzaju wątpliwości znaczeniowe, możemy zacząć od przeszukania słowników języka polskiego. Wielki słownik języka polskiego (wsjp.pl) podaje kilka znaczeń czasownika „podniecać”, w tym znaczenie: `sprawiać, że jakieś zjawiska, uczucia lub stany są intensywniejsze, mocniejsze lub większe`( https://www.wsjp.pl/index.php?id_hasla=30144&id_znaczenia=4938779&l=21&ind=0). W związku z tym możliwe jest połączenie „podniecać ogień”, w którym przymiotnik wskazuje na intensywność. Należy jednak zwrócić uwagę, że to znaczenia poprzedzone jest kwalifikatorem „książkowy”, co oznacza, że połączenie "podniecać ogień" będzie miało charakter nacechowany (nieneutralny). Dlatego użyte w komunikacji potocznej może zwracać uwagę, a nawet wywoływać zdziwienie - z czym się Pan spotkał.

zdjęcia:

Poradnia

22.11.2020

Interpunkcja w zdaniu ze spójnikiem "a"

Szanowni Państwo,
zwracam się z uprzejmą prośbą o pomoc w rozstrzygnięciu problemu interpunkcyjnego. Otóż czy w podanych niżej przykładach
przed spójnikiem a należy postawić przecinek, czy nie? Osobiście nigdy nie stawiam przecinka jeśli obok pojawiają się słowa między
lub pomiędzy, ale właśnie odebrałam pracę dyplomową od zawodowego korektora i we wszystkich podanych przykładach mam
dodane przecinki. Nie jestem pewna czy jest to poprawne, dlatego będę bardzo wdzięczna za pomoc.
1. Pozwoliło mi to na przedstawienie możliwych analogii występujących pomiędzy uczuciami wobec mocy magicznej a uczuciami
estetycznymi.
2. Dostrzegam pokrewieństwo pomiędzy Derridiańską nostalgią i afirmacją a wyróżnionymi przez badacza dwoma trybami
partycypacji w indyferencji.
3. (... ) nie istnieje opozycja pomiędzy wielością a jednością, tym samym a czymś innym.
4 (...) pomiędzy mitem a poezją.
itd.

Reguła ortograficzna (oznaczona w Zasadach pisowni i interpunkcji jako 90.G.1: https://sjp.pwn.pl/zasady/;629793) wskazuje, że przed spójnikiem "a" nie stawiamy przecinka, jeżeli w połączeniu z wyrazem "między" lub "pomiędzy" określa położenie lub wspólną cechę dwóch rzeczy. W zdaniach 1-3 mamy do czynienia z taką właśnie sytuacją, być może również we fragmencie zdania nr 4. W podanych zdaniach przecinka przed "a" nie stawiamy.

Poradnia

22.11.2020

Zapis nazw ustaw w tekstach administracyjnych

Szanowni Państwo,
w pracy zajmuję się sporządzaniem pism sądowych i chciałbym prosić o wyjaśnienie moich wątpliwości w dwóch kwestiach.
1. Zgodnie z normą, z tego co wiem, poprawny jest zapis pełnych nazw ustaw wielką literą, np. Ustawa z dnia 13 października 1998
r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Praktyka w aktach prawnych jest jednak inna - ustawodawca w treści danej ustawy, gdy
odwołuje się do innej ustawy, zawsze zapisuje jej nazwę małą literą. Nie spotkałem się w żadnym akcie prawnym, piśmie,
powszechnym użyciu z sytuacją, w której ktoś napisałby nazwę ustawy wielką literą (oprócz oczywiście takich nazw, jak Prawo
bankowe czy Ordynacja wyborcza, ale wtedy słowo "ustawa" też jest pisane małą literą). W związku z tym mam pytanie: co
powinienem zrobić? Czy mam się dostosować i uznać, że norma każe już jednak pisać słowo "ustawa" małą literą, czy
trzeba się wyłamać, bo poprawny jest wyłącznie zapis wielką literą?
2. Z tego co wiem, wpisywanie przed datą słów "dnia", "w dniu" jest niepoprawne, bo prowadzi do tautologii. Ustawodawca jednak
zawsze nazywa swoje akty "ustawami z dnia". Czy fraza "ustawa z dnia [...] o [...]" jest nazwą własną, którą muszę przytoczyć w
całości z błędem? Czy to tylko oznaczenie aktu i mogę pominąć słowa "z dnia", uznając je za niepoprawne? Wówczas napisałbym
najprościej: ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zdarza się, że pomiędzy wzorcową normą ortograficzną a normą obowiązującą w sferze komunikacji administracyjnej, prawnej zachodzi pewna niezgodność. Pana pytanie pozostawiamy zatem bez odpowiedzi, do własnego rozstrzygnięcia: czy przyjąć jako nadrzędną normę ortograficzną, czy też uznać istnienie normy środowiskowej (profesjonalnej), wewnętrznego uzusu, który - jak Pan podaje - jest trwały.
Jeśli chodzi o poprzedzanie daty w tekstach prawnych słowami „dnia”, „w dniu” jest to środowiskowo aprobowane i zgodne z normą profesjonalną, na co wskazują zapisy tekstów prawnych, a także „Zasady techniki prawodawczej”. Trzeba się przy tym zgodzić z Pana opinią, iż tak utworzona konstrukcja jest nadmiarowa pod względem znaczeniowym i należy jej unikać w innych typach tekstów.

Poradnia

29.10.2020

Co jest kubkiem, a co szklanką?

Witam,
czy nazywać plastikowe, przezroczyste naczynie do picia bez uszka kubkiem czy szklanką?

W rozstrzygnięciu pomoże informacja zawarta w Wielkim słowniku języka polskiego (wsjp.pl). Zgodnie z definicją słownikową szklanka to 'szklane naczynie o kształcie walca, czasem lekko rozszerzające się ku górze, o pojemności zbliżonej do ćwierć litra, przeznaczone do picia różnych napojów'. Natomiast kubek to 'nieduże naczynie z uszkiem lub bez uszka, cylindryczne lub o kształcie ściętego stożka, przeznaczone do picia różnych napojów, trzymane w ręku'. Jak wynika z definicji uszko nie jest podstawową cechą kubka. Skoro naczynie nie jest szklane i nie ma uszka, to można je określić nazwą kubek, na co wskazuje m.in. połączenie „plastikowy kubek”, które podaje cytowany wyżej słownik. To powinno wyjaśnić wątpliwości.

Poradnia

29.10.2020

Czy poprawne jest wyrażenie "książka od Adama Mickiewicza"?

Coraz częściej spotykam się w recenzjach książek ze sformułowaniem "książka od Adama Mickiewicza" zamiast po prostu "książka Adama Mickiewicza". Chciałabym się dowiedzieć, czy użycie przedrostka "od" jest tutaj zasadne? Przyznam, że bardzo mnie irytuje ta konstrukcja językowa.

Rzeczywiście, konstrukcja może być irytująca. Przeglądałyśmy korpusy językowe, jednak nie notują one połączenia, o którym Pani pisze. Kwerenda internetowa również nie dała żadnych wyników. Mamy zatem do czynienia z rzadko używanym wyrażeniem, być może używanym w pewnym środowisku. Udało nam się odnotować raczej konstrukcje w rodzaju "książka od wydawnictwa (nazwa)". Wracając do tematu, użycie przyimka "od" w połączeniach "książka od kogoś (nazwisko autora)" nie jest uzasadnione. Wielki słownik poprawnej polszczyzny, podając zakres użyć przyimka "od", nie notuje możliwości tworzenia tego rodzaju wyrażeń. Można je uznać za rezultat wpływu potocznych konstrukcji, w których wskazuje się na twórcę, projektanta danego przedmiotu, np. torebka od Prady, buty od Versace, a także coraz częściej na wytwórcę artykułów żywnościowych, np. chleb od Musiorskiego (piekarnia Musiorski).

Poradnia