Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

18.10.2019

Bać się - szyk zaimka "się"

Dzień dobry!
Chciałabym zapytać, czy jest dopuszczalny zapis "Marlene nie bała przeciwstawić się Hitlerowi", czy też musi być koniecznie "Marlene nie bała się przeciwstawić Hitlerowi". Bardzo dziękuję za odpowiedź.

Zaimek "się" może występować w różnych miejscach zdania. Nie należy umieszczać go na początku i na końcu zdania, o ile nie mamy do czynienia ze zdaniem składajacym się z samego orzeczenia (np. Bać się). Wówczas pozycja końcowa jest niejako naturalna. W innych wypadkach zaleca się stosowanie "się" przed czasownikiem, ale nie jest to reguła. Zaimek może być również umieszczany bezpośrednio po czasowniku, a także w pewnej odległości od czasownika, oddzielony innymi częściami zdania.
W podanym zdaniu zaimek "się" jest integralną częścią formy "bać się", która jest całością morfologiczną i semantyczną. W języku polskim nie funkcjonuje bowiem czasownik "bać". W zdaniu czasownik ten może przyjąć szyk "bać się" lub "się bać". Względy morfologiczne (budowa formy), logiczne i stylistyczne skłaniają do zastosowania wersji: "Marlene nie bała się przeciwstawić Hitlerowi", która pozwala na zachowanie spoistości formy "bać się".

Poradnia

18.10.2019

Rocznica 40. czy 40-ta?

Dzień dobry, uprzejmie proszę o pomoc w ustaleniu poprawności zapisu dotyczącego: 40. rocznicy czy 40-tej rocznicy? Będę wdzięczna za pomoc.

Poprawna forma zapisu wymaga zastosowania kropki po liczebniku porządkowym zapisanym cyfrą arabską - "40. rocznicy". Zapis z dywizem "40-tej rocznicy" jest niepoprawny.

Poradnia

10.10.2019

"W zeszłym ..." i "w zeszły ..."

Dzień dobry, dlaczego mówimy ‘w zeszłym tygodniu, roku’ etc. a ‘w zeszły wtorek, czwartek’ etc. Czy dni tygodnia są wyjątkiem?
Dziękuję za pomoc.

Różnica w konstrukcji składniowej przedstawionych połączeń wyrazowych wynika z konieczności użycia różnych form przypadkowych. Nie mamy tu do czynienia z wyjątkiem od reguły. Połączenia "w zeszłym" / "w zeszły" wskazują na określony przedział czasu lub czas. Dla wyrażenia tego znaczenia rzeczowniki tydzień, rok, miesiąc łączą się z przyimkiem "w" w miejscowniku (w roku, w tygodniu, w zeszłym miesiącu, w zeszłym roku itd.), natomiast nazwy dni tygodnia wymagają użycia biernika (w niedzielę, w zeszły wtorek, w poprzedni piątek itd.).

Poradnia

09.10.2019

Przysucha. Jestem z Przysuchy

Witam, nurtuje mnie odmiana nazwy pewnej miejscowości. Przysucha to miasto w województwie mazowieckim, w powiecie przysuskim. Mieszkańcy mówią "jestem z Przysuchy", niektórzy mówią jednak "z Przysuchej". Czy forma "z Przysuchej" jest zatem poprawna?

Poprawna forma dopełniacza nazwy miejscowej Przysucha ma postać "z Przysuchy", a cała konstrukcja - "jestem z Przysuchy". Jak można wywnioskować, mieszkańcy mają rację. Wyrażenie przyimkowe "z Przysuchej" jest niepoprawne.

Poradnia

07.10.2019

Czy w pismach urzędowych można odmieniać nazwy?

Dzień dobry. Mam pytanie, czy w pismach urzędowych np. oświadczeniu klienta powinno się pisać: "zarejestrowanego pod numerem KRS w VIII Wydziale Gospodarczym Krajowego Rejestru Sądowego" czy "zarejestrowanego pod numerem KRS w VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego" ?

Nie ma żadnego powodu, żeby nie odmieniać wyrażenia występującego po przyimku "w", który narzuca formę określonego przypadka gramatycznego, w tym zdaniu miejscownika. Tak więc poprawny jest zapis: "zarejestrowanego pod numerem KRS w VIII Wydziale Gospodarczym Krajowego Rejestru Sądowego".
Jeśli zależy Pani na zachowaniu formy mianownika, to może Pani przyimek zastąpić przecinkiem: "zarejestrowanego pod numerem KRS, VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego".

Poradnia

06.10.2019

Jak się zwracać do innych w sytuacji oficjalnej?

Dzień dobry, zwracam się do Państwa z zapytaniem odnośnie prawidłowości używanego w pracy sformułowania. Otóż, pracuję na jednej z uczelni wyższych w Polsce, w dziale komunikacji wewnętrznej. Komunikując się z pracownikami, używamy platformy SharePoint udostępnianej przez firmę Microsoft. Codziennie publikujemy tam "komunikaty" dla Pracowników, a na koniec dnia wysyłamy automatyczne podsumowanie dnia na maila. Program automatycznie generuje maila, wpisując frazę "Komunikacja Wewnętrzna udostępnia Ci komunikaty z dnia...". Moje pytanie brzmi, czy forma "Ci" do pracowników naukowych i dydaktycznych jest poprawna? Czy być może powinno to zostać ujęte w inny sposób? Jedna z Pań Profesor jest bardzo oburzona narzuconą przez firmę Microsoft formą, stąd moje zapytanie, aby móc cokolwiek zmienić w tej sprawie.

Forma "Ci" kierowana do pracowników naukowych i dydaktycznych, ale i do wszystkich innych osób w sytuacji oficjalnej (w komunikacji instytucjonalnej), nie jest właściwa. Forma ta w sposób nieuzasadniony skraca dystans, co więcej - jest charakterystyczna dla innych kultur (angielska, amerykańska). Zgodnie z zasadami polskiej grzeczności językowej w oficjalnej sytuacji komunikacyjnej wymagana jest forma Pan/Pani lub Państwo oraz 3. osoba czasownika, np.: Komunikacja Wewnętrzna udostępnia Państwu komunikaty z dnia....

Poradnia

06.10.2019

Czy istnieje słowo efektuacja? O leksyce specjalistycznej

Dzień dobry, chciałabym poprosić o poradę dotyczącą słowa: "efektuacja", a właściwie pochodzącej od niego "efektuacyjności" - czy w ogóle istnieje takie słowo i czy możliwe jest zastosowanie go w takiej formie w tytule: "Efektuacyjność modelu mentalnego przedsiębiorczości". Tytuł ten miałby rozpoczynać rozważania nad tym czy badany model posiada więcej cech związanych z efektuacyjnym czy przyczynowym modelem przedsiębiorczości. Będę bardzo wdzięczna za odpowiedź.

Podanych przez Panią wyrazów "efektuacja", "efektuacyjność" nie notują słowniki języka polskiego. Słowniki ogólne zawierają słownictwo ogólnoodmianowe, zdarza się, że także specjalistyczne - i wówczas odpowiednie kwalifikatory precyzują zakres użycia, np. tech. (techniczny), biol. itp.
Kontekst użycia wyrazów efektuacja, efektuacyjność, który Pani przytacza (jak również inne użycia, jakie można znaleźć choćby w zasobach internetowych), każe widzieć w nich część terminologii związanej m.in. z marketingiem, zarządzaniem, psychologią społeczną. Tego rodzaju leksyka specjalistyczna dla określonej dziedziny nauki bądź działalności człowieka wymaga stosowania zgodnie z przyjętym w tej dziedzinie znaczeniem. A zatem możliwość użycia interesujących Panią wyrazów w tekście, ich znaczenie, łączliwość wyznacza literatura specjalistyczna ze wspomnianego zakresu. Trzeba też pamiętać o precyzji znaczeniowej, jaka obowiązuje wtedy, gdy stosujemy terminy w tekście, który ma mieć obieg naukowy.
Podsumowując, niespecjalista raczej nie oczekuje na co dzień wiedzy na temat efektuacyjnych modeli przedsiębiorczości, różnic między efektuacyjnym a przyczynowym podejmowaniem decyzji itp. Specjalista będzie natomiast oceniał poprawność użycia tych wyrazów i ich połączeń w konkretnym tekście na tle ustaleń dziedziny wiedzy, do jakiej przynależą. Zalecamy zatem sprawdzenie użyć tego terminu (terminów) i jego zasadność w odpowiedniej, specjalistycznej literaturze naukowej, ponieważ w niej jest wykorzystywany.

Poradnia