Poradnia

Pytania i odpowiedzi

kategoria: Pisownia

09.01.2021

Jak zapisać nazwę kaplica Trójcy Świętej?

Dzień dobry,
chciałam upewnić się, czy piszemy: kaplica Trójcy Świętej (Lublin), "k" małe?
Dziękuję i pozdrawiam z Lublina

Wyraz kaplica w podanej nazwie wielowyrazowej piszemy małą literą. Traktujemy ten wyraz jako nazwę ''gatunkową'', czyli w tym przypadku oznaczającą typ budynku.

Poradnia

26.11.2020

Jak zapisać nazwy czeskie w polszczyźnie?

Dzień dobry
zajmuję się tłumaczeniami z języka czeskiego na polski. Chciałbym prosić o pomoc przy poprawnym zapisie końcówek wyrazów nieprzetłumaczalnych.
Przykłady:
1. Udajemy się do do Browaru na Rychtě (cz. Pivovar na Rychtě)
"Na Rychtě" jest tutaj nieprzetłumaczalne. Samogłoskę ě można wymówić jako "je". Czy w tym przypadku poprawnym jest zapis
"Browar na Rychtje", czy też należy zostawić czeskie znaki "Browar na Rychtě". A może spolszczyć "Browar na Rychcie"?
2. "Jiřina Šustrová w Bechlíně". Bechlín to mała miejscowość. Przypadek podobny do tego powyżej. Jeśli zdecydujemy się spolszczyć
końcówkę (w Bechlínie), czy znaki specjalne wewnątrz wyrazu, w temacie, pozostają niezmienione: Bechlín, czy Bechlin.
3. "Pawilon wybudowany przez praskiego wykonawcę konstrukcji betonowych Karla Skorkovského". Czy tutaj mamy prawo
spolszczyć końcówkę i napisać "Skorkovskiego"?
4. "Browary w Dolním Poohří". W tym przypadku tematem przymiotnika jest "dolní". Czy poprawny jest zatem zapis: "Browary
w Dolním Poohří"?
5. "blisko děčínského zamku". Czy tutaj także powinniśmy jedynie spolszczać końcówkę, a tematu nie zmieniać? "blisko
děčínskiego zamku"?
Dziękuję serdecznie za pomoc

Sposoby zapisywania nazw własnych zawierających znaki, które nie występują w polskim alfabecie, a także dopuszczalną w tym zakresie wariantywność regulują Zasady ortografii i interpunkcji (red. E. Polański). Do podawanych przez Pana przykładów można zastosować zasady, do których podajemy poniżej linki.
Zapis zalecany przez zasady wyglądałby zatem następująco:
1. Browar na Rychtě albo Browar na Rychtie,
2. Bechlín, Bechlínie albo Bechlin, Bechlinie,
3. Skorkovskiego albo Skorkowskiego,
4. w Dolním albo w Dolnim,
5. děčínskiego albo dieczinskiego.
Zasady:
1. zasada 71.1 [266] https://sjp.pwn.pl/zasady/266-71-1-Znaki-diakrytyczne-w-zakonczeniach-nazwisk;629647.html
2. zasada 71.2 [267] https://sjp.pwn.pl/zasady/Pisownia-wariantywna;629648.html
3. zasada 71.6 [271] https://sjp.pwn.pl/zasady/Utrwalone-w-ortografii-cechy-fonetyczne-nazw-wlasnych;629652.html
4. zasada 71.7 [272] https://sjp.pwn.pl/zasady/Spolszczenie;629653.html

Poradnia

25.11.2020

Pisownia skrótów w nazwach ulic

Chciałam zapytać o poprawność pisania nazwy ulicy w pismach urzędowych, wnioskach, na materiałach promocyjnych itp., nazwy następującej ulicy: ulica m/Marsz. J. Piłsudskiego 65. Przy tej ulicy znajduje się urząd i z pism wychodzących widać, że każdy skrót - marszałek - pisze przemiennie małą lub dużą literą.
Jak powinno nazwę tej ulicy pisać się poprawnie?
pozdrawiam

Obowiązuje następująca zasada zapisu: pełne wyrazy wchodzące w skład określenia nazywającego ulicę piszemy wielką literą, jedynie przyimki i spójniki zapisujemy małą. Poprawna wersja pełnej nazwy to ul. Marszałka J. Piłsudskiego. Jeśli chodzi o wersję skróconą określenia marszałek, to zgodnie z ekspertyzą Zespołu Onomastycznego RJP zapis powinien mieć postać: ul. marsz. J. Piłsudskiego. Podajemy przywołaną ekspertyzę Zespołu:
"Skróty używane w takich nazwach, np. św., ks., gen., rtm. mjr. pisze się małą literą, a jeśli są rozwinięte – dużą, czyli: kościół św. Krzyża, ale: kościół Świętego Krzyża; ulica ks. Jerzego Popiełuszki, ale: ulica Księdza Jerzego Popiełuszki, rondo gen. Stanisława Skalskiego, ale: rondo Generała Stanisława Skalskiego, ul. rtm. Witolda Pileckiego, ale: ul. Rotmistrza Witolda Pileckiego.

Poradnia

22.11.2020

Zapis nazw ustaw w tekstach administracyjnych

Szanowni Państwo,
w pracy zajmuję się sporządzaniem pism sądowych i chciałbym prosić o wyjaśnienie moich wątpliwości w dwóch kwestiach.
1. Zgodnie z normą, z tego co wiem, poprawny jest zapis pełnych nazw ustaw wielką literą, np. Ustawa z dnia 13 października 1998
r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Praktyka w aktach prawnych jest jednak inna - ustawodawca w treści danej ustawy, gdy
odwołuje się do innej ustawy, zawsze zapisuje jej nazwę małą literą. Nie spotkałem się w żadnym akcie prawnym, piśmie,
powszechnym użyciu z sytuacją, w której ktoś napisałby nazwę ustawy wielką literą (oprócz oczywiście takich nazw, jak Prawo
bankowe czy Ordynacja wyborcza, ale wtedy słowo "ustawa" też jest pisane małą literą). W związku z tym mam pytanie: co
powinienem zrobić? Czy mam się dostosować i uznać, że norma każe już jednak pisać słowo "ustawa" małą literą, czy
trzeba się wyłamać, bo poprawny jest wyłącznie zapis wielką literą?
2. Z tego co wiem, wpisywanie przed datą słów "dnia", "w dniu" jest niepoprawne, bo prowadzi do tautologii. Ustawodawca jednak
zawsze nazywa swoje akty "ustawami z dnia". Czy fraza "ustawa z dnia [...] o [...]" jest nazwą własną, którą muszę przytoczyć w
całości z błędem? Czy to tylko oznaczenie aktu i mogę pominąć słowa "z dnia", uznając je za niepoprawne? Wówczas napisałbym
najprościej: ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zdarza się, że pomiędzy wzorcową normą ortograficzną a normą obowiązującą w sferze komunikacji administracyjnej, prawnej zachodzi pewna niezgodność. Pana pytanie pozostawiamy zatem bez odpowiedzi, do własnego rozstrzygnięcia: czy przyjąć jako nadrzędną normę ortograficzną, czy też uznać istnienie normy środowiskowej (profesjonalnej), wewnętrznego uzusu, który - jak Pan podaje - jest trwały.
Jeśli chodzi o poprzedzanie daty w tekstach prawnych słowami „dnia”, „w dniu” jest to środowiskowo aprobowane i zgodne z normą profesjonalną, na co wskazują zapisy tekstów prawnych, a także „Zasady techniki prawodawczej”. Trzeba się przy tym zgodzić z Pana opinią, iż tak utworzona konstrukcja jest nadmiarowa pod względem znaczeniowym i należy jej unikać w innych typach tekstów.

Poradnia

23.09.2020

Ile wykrzykników?

Czy wstawianie dwóch wykrzykników jest poprawne?
Proszę o odpowiedź.

Zasada interpunkcyjna nr 95.2 [418] zawarta w Zasadach pisowni i interpunkcji (online: https://sjp.pwn.pl/zasady/Znak-wykrzyknienia-wielokrotnie-powtorzony;629844.html) mówi:
"Możemy postawić dwa, a nawet trzy wykrzykniki, jeśli tego wymaga bardzo silne zabarwienie emocjonalne wypowiedzi, np. Dosyć! Dosyć! Dosyć tego!!!‘"
Wynika z tego, że postawienie dwóch wykrzykników jest zgodne z zasadami poprawności interpunkcyjnej, o ile jest uzasadnione określoną ekspresją wypowiedzi.

Poradnia

08.09.2020

Francja elegancja czy Francja-elegancja

Dobry wieczór,
mamy dość nietypowy problem, a mianowicie zastanawiam się z koleżanką, jak należy napisać: Francja elegancja czy raczej Elegancja Francja. Bardzo nas to nurtuje, więc gdybyśmy uzyskali odpowiedź już dziś, to byłaby elegancja francja (lub francja elegancja).
Z pozdrowieniami

W rozstrzygnięciu tego typowego problemu dotyczącego zapisu pomocne będą ustalenia słownikowe. Wielki słownik języka polskiego (wsjp.pl: https://wsjp.pl/index.php?id_hasla=34447 ) podaje, że to potoczne wyrażenie zapisywane jest jako Francja elegancja, czyli z zachowaniem wielkiej litery w nazwie państwa. Wyrażenie - jak podaje słownik - jest 'używane w sytuacji, gdy mówiący ocenia coś jako bardzo eleganckie i wzbudzające zachwyt'.
Słownik podaje też inne możliwe zapisy: Francja-elegancja oraz francja elegancja (zakładka: Noty o użyciu). Zapis z łącznikiem nawiązuje do podobnych połączeń w polszczyźnie potocznej, typu esy-floresy, chłopek-roztropek. Z kolei przyczyny zapisu Francji małą literą (francja elegancja) upatrywać można najprawdopodobniej w traktowaniu tego wyrazu w omawianym połączeniu nie jako nazwy kraju, ale raczej jako stereotypu łączonego z tym krajem (Francja to francuskość, m.in. elegancja).
Źródła słownikowe nie notują połączenia o szyku odwrotnym, tzn. elegancja Francja. Poświadczenia tekstowe wskazują na przewagę zapisu z wielką literą, w kolejności Francja elegancja.

Poradnia

30.04.2020

Skrót od wyrażenia "świętej pamięci"

Dzień dobry,
Czy skrót "świętej pamięci " stosowany na nagrobkach pisze się: Ś.P. czy ŚP. ?

Skrót wyrażenia „świętej pamięci”, poprzedzający imię i nazwisko osoby zmarłej, ma postać: śp. (skrót pisany z kropką na końcu). W ten sposób zapisuje się go również na nagrobkach. Informację tę podaje Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, a także Wielki słownik języka polskiego (wsjp.pl). Skrót ten zapisujemy małą literą. Możliwy jest zapis wielką literą (Śp.) ze względów emocjonalnych lub w sytuacji, gdy ów skrót wystąpi jako pierwszy element dłuższego zapisu na nagrobku, w nekrologu, w nocie o zmarłym itp.

Poradnia