Poradnia

Pytania i odpowiedzi

kategoria: Pisownia

25.04.2020

Przymiotnik od imienia Dropsik

Dzień dobry. Chciałam zapytać jaką literą powinna córka napisać przymiotnik utworzony od imienia swojego pieska. Piesek nazywa się Dropsik. Córka pisze przepis na szczęście i chciała napisać 20 dag Dropsikowej radości, Dropsikowa sierść (pod przepisem chce napisać, że Dropsik to imię jej pieska, aby nie mylić z dropsem - cukierkiem).
Czy przymiotnik utworzony od imienia jej pieska - Dropsikowy - powinna napisać dużą czy małą literą?

Przymiotnik utworzony od imienia Dropsik można zapisać wielką literą, jeśli odpowiada na pytanie czyj? czyja? czyje?: rzecz, szczęście, sierść (chodzi o tzw. przymiotnik dzierżawczy). Na przykład, czyja sierść? - Dropsikowa, czyja radość? - Dropsikowa, czyj nos? - Dropsikowy.

Poradnia

07.04.2020

Wielkie czy małe litery w nazwach instytucji?

Dzień dobry. Mam kłopot podczas pisania pracy licencjackiej. Podaję, że przedszkola współpracują z poradniami i nie wiem, czy powinnam napisać poradnia psychologiczno-pedagogiczna, czy Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna. W literaturze autorzy są niezgodni co do tego czy od dużej, czy od małej litery. Stąd moje pytanie.
Z góry bardzo dziękuję za odpowiedź.

Pisownia nazw, o które Pani pyta (jak również innych instytucji administracyjnych, oświatowych itp.) zależy od tego, czy nazwy te występują jako pospolite czy własne. Nazwy własne, zapisywane wielką literą, odnoszą się do konkretnej, jednostkowej poradni zlokalizowanej w określonym miejscu, np. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 5 w Łomży. Z nazwą pospolitą, zapisywaną małą literą, mamy do czynienia wtedy, gdy odnosi się w ogólności do instytucji o jakimś charakterze (szkoły, poradni), np.: poradnie psychologiczno-pedagogiczne zajmują się doradztwem zawodowym, szkoły podstawowe w naszym mieście zostały odnowione.

Poradnia

05.03.2020

Dlaczego piszemy zero-jedynkowy?

Szanowni Państwo,
chciałam zapytać o pisownię zerojedynkowy, zero-jedynkowy - a także informację, gdzie znajdę zasadę?

Sposób zapisu słowa zero-jedynkowy podają słowniki ortograficzne, w tym słownik ortograficzny online PWN (https://sjp.pwn.pl/szukaj/zero-jedynkowy.html).
Zasadę można znaleźć w Zasadach pisowni i interpunkcji (red. Edward Polański), również w wersji online. Jest to zasada numer 50. [186], która dotyczy pisowni przymiotników złożonych typu biało-czerwony.
Zasada ustala zapis przymiotników złożonych z członów równorzędnych, współrzędnych z użyciem łącznika. W przymiotniku zero-jedynkowy równorzędne znaczenie mają człony zero oraz jeden występujące przed przyrostkiem -owy (np. system zero-jedynkowy, czyli mający tylko dwie cyfry: 0 i 1 / zero i jeden).
Tekst zasady umieszczamy poniżej:
50.
Przymiotniki złożone z dwóch członów równorzędnych znaczeniowo piszemy zawsze z łącznikiem. Wyznacznikiem formalnym może tu być spójnik i, który podstawiamy zamiast łącznika. Np. flaga biało-czerwona (biała i czerwona), Akademia Górniczo-Hutnicza (górnicza i hutnicza), kraj przemysłowo-rolniczy (przemysłowy i rolniczy). Tak samo z łącznikiem piszemy przymiotniki złożone z więcej niż dwóch członów równorzędnych, np. biało-czerwono-niebieski (= i biały, i czerwony, i niebieski), słownik polsko-francusko-hiszpańsko-włoski, a także przymiotniki trójczłonowe, w których dwa pierwsze człony są bliższym określeniem trzeciego, np. staro-cerkiewno-słowiański (= starocerkiewna gałąź języków słowiańskich), północno-wschodnio-polski (= dotyczący Polski północno-wschodniej).
O pisowni bez łącznika przymiotników złożonych — zob. 26.
(https://sjp.pwn.pl/zasady/186-50-Pisownia-przymiotnikow-zlozonych-typu-bialo-czerwony;629540.html)

Poradnia

05.03.2020

Skomplikowane nazwy własne

Dzień dobry. Szanowni Państwo, mam trzy pytania:
1. Czy w nazwach typu Dom pod Krokodylem "pod" piszemy małą czy dużą literą? Spotkałem się z różną pisownią.
2. Czy w zestawieniu typu: Arturowy samochód imię piszemy małą czy też dużą literą? Widziałem i taki, i taki zapis.
3. Jeśli wobec mężczyzny zamieszkującego niegdyś tereny dzisiejszych Mazur używamy nazwy Prus, to jak nazywać można kobietę z tego plemienia? Pruską? (Nie chodzi mi o Prusaka i Prusaczkę).
Z góry dziękując za odpowiedź, pozdrawiam.

W przypadku nazwy "Dom pod Krokodylem" trzeba przywołać normę ortograficzną, która nakazuje pisanie małą literą przyimków i spójników występujących w środku nazwy lokalu, przedsiębiorstwa itp. Jednak czynniki pragmatyczne (reklamowanie nazwy, budowanie marki, jej grafizacja itd.) pozwalają na użycie przyimka (np. "pod") zapisanego dużą literą.
W wyrażeniu "Arturowy samochód" imię użyte w formie przymiotnika dzierżawczego piszemy wielką literą.
W odpowiedzi na trzecie pytanie powołujemy się na Wielki słownik poprawnej polszczyzny pod red. Andrzeja Markowskiego, który wskazuje, że od nazwy Prus nie tworzy się formy żeńskiej.

Poradnia

28.02.2020

Wielka czy mała litera w nazwach wydarzeń?

Dzień dobry, zwracam się do Państwa z moimi wątpliwościami językowymi. Który z zapisów jest poprawny?
28 Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy czy 28 finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, XII sesja Rady Miasta Ostrołęka czy XII Sesja Rady Miasta Ostrołęka? Chodzi o to, czy w takich nazwach słowa, takie jak „sesja” czy „finał”, trzeba zapisać małą literą czy dużą. Czy też obie wersje są poprawne?
Która z wersji jest poprawna? Ulicami miasta przeszedł Orszak Trzech Króli czy ulicami miasta przeszedł orszak Trzech Króli? Czy możemy pisać słowo „orszak” dużą literą w przypadku, gdy wyrażenie „Orszak Trzech Króli” potraktujemy jako nazwę własną wydarzenia?

Zgodnie z zasadami ortografii wielką literą piszemy nazwy indywidualne wydarzeń cyklicznych, imprez międzynarodowych lub krajowych. 
Niewątpliwie nazwą indywidualną, funkcjonującą jako nazwa własna, jest Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. Trzeba jednak rozważyć, w jaki sposób zapisywać corocznie organizowane zbiórki pieniężne, czyli "finały" Orkiestry. Zależy to od intencji tworzącego nazwę i ją zapisującego. Jeśli osoba ta nadaje wydarzeniu specjalny tytuł i tworzy nazwę indywidulaną (własną), to wówczas należy zapisać ją wielkimi literami - 28. Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.
Zapisy wielką literą na stronie WOŚP w rodzaju: "W czasie 28. Finału gramy dla zapewnienia najwyższych standardów diagnostycznych i leczniczych w dziecięcej medycynie zabiegowej",  "W ciągu 27 Finałów WOŚP Orkiestra zebrała i wydała na wsparcie polskiej medycyny sumę ponad 1,1 mld PLN"  (https://www.wosp.org.pl/final) wskazują, że organizatorzy nazwę potraktowali jako własną. Analiza pisowni w różnych tekstach (zgromadzonych w zasobach internetowych, w korpusach języka polskiego) potwierdza, że częściej pojawia się "Finał" zapisany wielką literą.
W wypadku nazwy Orszak Trzech Króli człon drugi (Trzech Króli) jako nazwa święta zapisywany jest wielkimi literami, natomiast pisownia członu pierwszego (orszak) może być różna. Zasadniczo omawiana nazwa nie wyróżnia wydarzenia jako jednostkowego, indywidualnego. Orszaki Trzech Króli odbywają się w wielu miastach, na co wskazuje podawany przykład: Ulicami miasta przeszedł orszak Trzech Króli. W takim użyciu orszak rozumiany jako 'grupa osób uczestniczących w uroczystym wydarzeniu' możemy zapisać małą literą. 
W ostatnich latach Orszak Trzech Króli jako wydarzenie zyskało wymiar odrębnej formy kulturowo-religijnej, obrzędu charakterystycznego dla obchodów święta Trzech Króli. W związku z tym jego nazwa jest traktowana jako nazwa własna i zapisywana w całości wielkimi literami - Orszak Trzech Króli.
Podobnie rzecz ma się z sesją. Jeśli nie ma ona specjalnego charakteru, to jest nazwą pospolitą. Jako taka jest zapisywana małą literą, np. XII sesja Rady Miasta Ostrołęka.

Poradnia

28.02.2020

Pisownia nazw imprez sportowych

Który zapis będzie poprawny:
1. W 2018 r. zdobyłem mistrzostwo Polski w pływaniu stylem motylkowym.
2. W 2018 r. zdobyłem Mistrzostwo Polski w Pływaniu stylem motylkowym.
3. W 2018 r. zdobyłem Mistrzostwo Polski w Pływaniu Stylem Motylkowym.

W zapisie imprez sportowych stosujemy wielkie litery wtedy, gdy podajemy pełną nazwę, która jednoznacznie identyfikuje wydarzenie sportowe i nadaje mu charakter jednostkowy, wyróżniający. W pozostałych wypadkach stosujemy zapis małą literą. W podanym zdaniu nie mamy do czynienia z nazwą jednostkowego wydarzenia sportowego. Zalecamy zatem zapis: W 2018 r. zdobyłem mistrzostwo Polski w pływaniu stylem motylkowym.

Poradnia

27.02.2020

O zapisie wyrażeń "dziadek nie dziadek", "mąż nie mąż"

Dzień dobry
Szanowni Państwo, mam pytanie następujące: Chcę użyć w odniesieniu do mężczyzny, którego w rodzinie nazywa się dziadkiem, choć nim tak naprawdę nie jest, określenia: dziadek-nie dziadek. Czy taka konstrukcja jest dopuszczalna, czy też może pisownia powinna być inna? Z góry dziękując za odpowiedź, pozdrawiam.

Jeśli chce Pan użyć przedstawionej konstrukcji, to oczywiście może Pan to zrobić. W relacjach familijnych, nieoficjalnych konstrukcja ta jest jak najbardziej odpowiednia. Sposób jej zapisu reguluje zasada ortograficzna, którą zamieszczamy poniżej:
Partykuła nie, pisana jest osobno, jeśli występuje między identycznymi formami, tworzy wyrażenie uogólniające lub wskazujące na niepewność co do opisywanego obiektu, np.: Pogoda nie pogoda, pracować trzeba; Święto nie święto, zawsze ubiera się elegancko; Spojrzał na mnie przenikliwym wzrokiem ten jej mąż nie mąż.
Zgodnie z podaną zasadą powinien Pan używać zapisu "dziadek nie dziadek".

Poradnia