Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

08.09.2020

O ulicy Uśmiech lasu w Ciasnem

Witam, w dokumentach i na mapach zasadniczych nazwa naszej ulicy to Uśmiech lasu, miejscowość to Ciasne. Czasami w dokumentach urzędnicy piszą ul. Uśmiechu lasu we wsi Ciasne. Jeśli nazwa własna to ul. Uśmiech lasu to czy ul. Uśmiechu lasu to nie inna ulica? Zamieszkała przy ul. Uśmiech lasu czy przy ul. Uśmiechu lasu? W Ciasnem czy we wsi Ciasne?? Z góry dziękuję za odpowiedź. Pozdrawiam

W dokumentach oficjalnych (urzędowych) nazwa ulicy powinna występować w jednej, ustalonej postaci. Na tę postać wskazuje m.in. tabliczka z nazwą ulicy umieszczana na budynkach. W tym wypadku nazwa ma postać mianownika (Uśmiech lasu), co komplikuje sposób jej użycia. Niemniej jednak poprawny zapis nazwy ulicy powinien odpowiadać formie, którą nadano ulicy, jest to ul. Uśmiech lasu.
Jeśli chodzi o zwrot „zamieszkała przy...”, to w komunikacji potocznej obie formy są dopuszczalne, czyli: mieszkam przy ulicy Uśmiech lasu lub przy ulicy Uśmiechu lasu. W komunikacji oficjalnej, urzędowej wariantywność nazwy może prowadzić do niejednoznacznego odczytania formy podstawowej nazwy (ul. Uśmiech lasu czy ul. Uśmiechu lasu?). Dobrym rozwiązaniem jest używanie wyrażenia "przy ulicy", które pozwoli na zapis nazwy w mianowniku (przy ul. Uśmiech lasu).
Jeśli chodzi o nazwę miejscowości, to używana forma może zależeć od sytuacji komunikacyjnej. W języku urzędowym występują konstrukcje typu: w „mieście + nazwa w mianowniku”, „we wsi + nazwa w mianowniku”, czyli we wsi Ciasne. Główną motywacją takiego użycia jest unikanie odmiany nazwy i tym samym unikanie stosowania jej form obocznych. Ponadto taką konstrukcję cechuje swego rodzaju oficjalność, standaryzacja typowa dla tekstów urzędowych.
Trzeba jednak podkreślić, że forma „mieszkam w Ciasnem” jest jak najbardziej poprawna. Może być używana w tekstach urzędowych i w komunikacji potocznej.

Poradnia

08.09.2020

Francja elegancja czy Francja-elegancja

Dobry wieczór,
mamy dość nietypowy problem, a mianowicie zastanawiam się z koleżanką, jak należy napisać: Francja elegancja czy raczej Elegancja Francja. Bardzo nas to nurtuje, więc gdybyśmy uzyskali odpowiedź już dziś, to byłaby elegancja francja (lub francja elegancja).
Z pozdrowieniami

W rozstrzygnięciu tego typowego problemu dotyczącego zapisu pomocne będą ustalenia słownikowe. Wielki słownik języka polskiego (wsjp.pl: https://wsjp.pl/index.php?id_hasla=34447 ) podaje, że to potoczne wyrażenie zapisywane jest jako Francja elegancja, czyli z zachowaniem wielkiej litery w nazwie państwa. Wyrażenie - jak podaje słownik - jest 'używane w sytuacji, gdy mówiący ocenia coś jako bardzo eleganckie i wzbudzające zachwyt'.
Słownik podaje też inne możliwe zapisy: Francja-elegancja oraz francja elegancja (zakładka: Noty o użyciu). Zapis z łącznikiem nawiązuje do podobnych połączeń w polszczyźnie potocznej, typu esy-floresy, chłopek-roztropek. Z kolei przyczyny zapisu Francji małą literą (francja elegancja) upatrywać można najprawdopodobniej w traktowaniu tego wyrazu w omawianym połączeniu nie jako nazwy kraju, ale raczej jako stereotypu łączonego z tym krajem (Francja to francuskość, m.in. elegancja).
Źródła słownikowe nie notują połączenia o szyku odwrotnym, tzn. elegancja Francja. Poświadczenia tekstowe wskazują na przewagę zapisu z wielką literą, w kolejności Francja elegancja.

Poradnia

07.09.2020

Piękność

Uszanowanie,
moim marzeniem jest dowiedzenie się, czy używanie wyrazu "piękność" jako przydawki (np. piękność dnia, piękność chwili) jest już formą archaiczną? Nie spotkałem się z nią wiele razy, dominuje raczej "piękno dnia", "piękno chwili". Zastanawiam się, czy język zmienił się już na tyle, że użycie "piękności" w taki sposób jest już nieaktualne.
Dziękuję za poświęconą uwagę i czas.
Wszystkiego dobrego!

Język żyje, zmienia się, to jest oczywiste. Najpierw uściślijmy - rzeczownik "piękność" w podanych przez Pana połączeniach nie występuje w funkcji przydawki.
Dawniej rzeczownik "piękność" miał szerszy zakres użycia i większą łączliwość z innymi rzeczownikami, które występowały w roli przydawek (np. piękność obrazu - jak podaje Słownik wileński z 1861 roku). Ewentualna „nieaktualność” rzeczownika "piękność" w tych połączeniach wyrazowych ma inne podłoże - wynika z utrwalonej w takich wyrażeniach łączliwości rzeczownika "piękno".
Trudno mówić, że połączenia „piękność dnia” , "piękność chwili" czy "piękność miasta" ma charakter archaiczny, raczej - nacechowany stylistycznie. Najczęściej występują one w opracowanej odmianie języka, są właściwe dla starannej polszczyzny. Doskonale spełniłyby się również w funkcji tytułu dzieła literackiego, filmowego, nazwy, bo zapadałyby w pamięć, zatrzymywały uwagę odbiorcy formą rzadko używaną na co dzień. Nie bez znaczenia jest też osobowe znaczenie rzeczownika "piękność" ('piękna kobieta'), częstsze w użyciu, niż "piękność" w znaczeniu cechy/ zbioru cech. Połączenie „piękno dnia” jest neutralne stylistycznie i utrwalone w użyciu w różnych kontekstach.

Poradnia

07.09.2020

Odmieniamy nazwisko Sprycha

Szanowni Państwo!
Bardzo proszę o potwierdzenie bądź wskazanie poprawnej formy odmiany nazwiska "Sprycha". Czy forma poprawna celownika to Sprysze?
Będę wdzięczna za pomoc.

Odpowiadając na Pani pytanie, podajemy wzór odmiany nazwiska Sprycha:
mianownik Sprycha
dopełniacz Sprychy
celownik Sprysze
biernik Sprychę
narzędnik Sprychą
miejscownik Sprysze.
Forma celownika, podobnie jak miejscownika, ma postać Sprysze.
Pełny wzór odmiany - w liczbie pojedynczej i mnogiej - można też zobaczyć w Słowniku gramatycznym języka polskiego, który jest dostępny online (http://sgjp.pl/leksemy/#1084279/Sprycha).

Poradnia

07.09.2020

O wsi Gady. Jak odmieniać nazwę wsi?

Dzień dobry! Mieszkam od niedawna w pięknej wsi Gady. Obecnie trwa tam żywa dyskusja dotycząca odmiany nazwy miejscowości w kontekście przypadków zależnych ( np. jadę : do Gad czy do Gadów?). Nazwy miejscowości używam od dawna, gdyż mieszkałam jako dziecko w pobliskiej wsi. Wszyscy używali formy "Gadów". Tak też mówią rdzenni mieszkańcy (uzus językowy). Napływowi posługują się formą "Gad", zgodnie z zasada odmiany nazw miejscowych będących rzeczownikami w liczbie mnogiej. Którą nazwę należy preferować i jak zażegnać spór w Gadach miedzy gadzianami?
Będę wdzięczna za odpowiedź!
gadzianka

Wydaje się, że niepotrzebnie Państwo toczą spór o sposób odmiany. Język ma to do siebie, że dopuszcza używanie form równoległych, wariantywnych, tak jak w wypadku odmiany rzeczowników pospolitych. Na przykład dopełniacz rzeczownika pokój ma dwie formy: pokojów oraz pokoi. Można używać jednej formy albo drugiej.
Wracamy jednak do pytania. Zgodnie z opublikowanym na stronach gov.pl Urzędowym wykazem nazw miejscowości(z 2012 r.), podającym wzór odmiany nazw miejscowych, miejscowość Gady (położona w warmińsko-mazurskim) powinna przyjmować w dopełniaczu formę Gad. Taką formę podaje również Słownik gramatyczny języka polskiego (sgjp.pl). I właśnie ta forma dopełniacza Gad powinna być używana w obiegu oficjalnym. W obiegu nieoficjalnym, w języku potocznym można bez obawy używać formy Gadów, zgodnej z przyjętym w okolicy uzusem językowym.

Poradnia

07.09.2020

Zaproszenie - jak odmienić nazwisko Szabla?

Dzień dobry,
zwracam się do Państwa z pytaniem, czy nazwisko Szabla powinno zostać odmienione w momencie, kiedy pragniemy z narzeczonym zaprosić na ślub małżeństwo. Zapraszamy Annę i Jana Szabla/ Szablów ?
Z góry dziękuję za odpowiedź.
Z wyrazami szacunku

Oczywiście, nazwisko Szabla należy odmienić i zaprosić na ślub Annę i Jana Szablów.

Poradnia

29.05.2020

odmiana imienia Bruno

Szanowni Państwo,
własnie urodziłam syna, któremu dałam na imię Bruno. Chciałabym wiedzieć jak dokładnie brzmi odmiana tego imienia przez przypadki.To dość kłopotliwe dla członków dalszej rodziny. A ja nie wiem, czy słusznie poprawiam ich, mówiąc, że rozmawiamy o Brunonie, a nie Brunie? I jak powinnam zwracać się do syna w wołaczu? Czy używać formy Bruno czy Brunon? Pomóżcie!!!

Szanowna Pani,
imię Bruno w odmianie zmienia swoją postać i przyjmuje temat rozszerzony o -n- we wszystkich przypadkach poza mianownikiem i wołaczem. Odmiana jest następująca:
mianownik Bruno
dopełniacz Brunona
celownik Brunonowi
biernik Brunona
narzędnik(z) Brunonem
miejscownik (o) Brunonie
Wołacz Bruno albo Brunonie
Odmianę imienia Bruno podają słowniki, m.in. Słownik gramatyczny języka polskiego dostępny online (http://sgjp.pl/leksemy/#19933/Bruno).
Tego rodzaju odmiana z rozszerzeniem o -n- dotyczy niektórych imion zakończonych na -o: Bruno, Iwo, Hugo. Odmiana z tematem rozszerzonym ma charakter wzorcowy, stosowana jest w polszczyźnie starannej, oficjalnej. W komunikacji nieoficjalnej często pojawiają się formy krótsze (Bruna, z Brunem), a nawet nieodmienność omawianej grupy imion.

Poradnia