Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

28.10.2020

Zapustny czy zapustowy?

Dzień dobry,
dawniej karnawał podobno nazywano „zapustami”. Mam pytanie - jeśli zabawa to... zapustna, czy zapustowa?
Z góry dziękuję za odpowiedź!

Wyraz zapusty oznaczał dawniej dni od święta Trzech Króli do Środy Popielcowej, w czasie których organizowane były bale i zabawy. Jak wskazuje Wielki słownik języka polskiego (wsjp.pl) przymiotnik od tego rzeczownika ma dwie postaci: zapustny i zapustowy. Zwyczajowe połączenie (kolokację) z rzeczownikiem zabawa tworzy jeden z nich: zapustny (zabawa zapustna).

Poradnia

28.10.2020

Półtorej czy półtora?

Proszę o poradę, która forma jest poprawna? Półtora szklanki czy półtorej szklanki?

W wypadku przytoczonego połączenia poprawna jest wersja półtorej szklanki, ponieważ szklanka jest rzeczownikiem rodzaju żeńskiego. Zasady doboru form liczebnika półtora (półtorej) z rzeczownikami podają m.in. słowniki poprawnej polszczyzny. Liczebnik ten przybiera formę półtora w połączeniach z rzeczownikami rodzaju męskiego i nijakiego (półtora: roku, kilograma, chleba, kotleta, mydła, nieszczęścia) oraz półtorej w związkach z rzeczownikami rodzaju żeńskiego (półtorej: szklanki, godziny, łyżki, tony).

Poradnia

14.10.2020

Podać w wątpliwość czy poddać?

Czy sformułowanie poddać w wątpliwość jest poprawne? Czy można tak powiedzieć?

Związek wyrazowy "poddać w wątpliwość" nie jest poprawny. Wielki słownik poprawnej polszczyzny podaje, że zgodne z normą wzorcową jest połączenie "podać w wątpliwość". Informację na ten temat znaleźć można również w internetowym słowniku języka polskiego wsjp.pl - https://wsjp.pl/index.phpid_hasla=39831&ind=0&w_szukaj=w%C4%85tpliwo%C5%9B%C4%87.
Związek "poddać w wątpliwość" jest opatrzony kwalifikatorem normatywnym "kwestionowane", który informuje o niezgodności formy wyrazowej z normą językową.

Poradnia

06.10.2020

Rodzaj rzeczownika a forma orzeczenia

Szanowni Państwo,
Moja znajoma użyła zwrotu: ,,chłopcy bawiły sie klockami". I tudzież nasunęło się pytanie, czy takie zdanie jest poprawne. Słowo ,,chłopcy" odnosiło się do dzieci, więc według znajomej zdanie zostało poprawnie sformułowane. Prosiłabym o rozstrzygnięcie sporu.
Pozdrawiam serdecznie

Z pewnością zdanie jest niepoprawne gramatycznie. Rzeczownik chłopiec jest rodzaju męskiego, co można sprawdzić w słowniku języka polskiego, który jest dostępny online: https://wsjp.pl/index.php?id_hasla=40431&id_znaczenia=5147254&l=4&ind=0.
Rzeczowniki tego rodzaju łączą się w liczbie mnogiej z orzeczeniem w rodzaju męskoosobowym (chłopcy bawili się, skakali itp.). Znaczenie niedorosłości w tym wypadku nie decyduje o połączeniu z orzeczeniem niemęskoosobowym (bawiły).

Poradnia

23.09.2020

O formach nazwisk kobiet

Szanowni Państwo,
chciałabym zapytać czy możliwe jest utworzenie formy odmężowskiej i odojcowskiej od nazwiska zakończonego na -ska, -cka?
Dziękuję za pomoc.

Utworzenie formy odmężowskiej lub odojcowskiej od nazwiska zakończonego na -ska, -cka (Kowalski, Nowacki, Krzycki) jest w języku ogólnym niemożliwe. W języku polskim nie tworzy się tego typu form żeńskich od nazwisk męskich zakończonych w ten sposób. Przyrostki -owa i -ówna, tradycyjnie wyspecjalizowane w tworzeniu nazwisk odmężowskich i odojcowskich, są wykorzystywane w odniesieniu do nazwisk męskich zakończonych na spółgłoskę lub na -o (np. Kowal, Zając, Kraśko). Współcześnie przyrostki te zastąpiły również przyrostki -ina/-yna i -anka tworzące żeńskie formy nazwiskowe od męskich nazwisk zakończonych na -a (Gugała, Skarga). Zdarza się, że formy odmężowskie i odojcowskie od nazwisk na -ska, -cka są tworzone w gwarach ludowych.
Zaznaczyć warto, że we współczesnym języku unika się nazywania kobiet odmęskimi nazwiskami dzierżawczymi, które dodatkowo sygnalizują stan cywilny kobiety.

Poradnia

23.09.2020

Ile wykrzykników?

Czy wstawianie dwóch wykrzykników jest poprawne?
Proszę o odpowiedź.

Zasada interpunkcyjna nr 95.2 [418] zawarta w Zasadach pisowni i interpunkcji (online: https://sjp.pwn.pl/zasady/Znak-wykrzyknienia-wielokrotnie-powtorzony;629844.html) mówi:
"Możemy postawić dwa, a nawet trzy wykrzykniki, jeśli tego wymaga bardzo silne zabarwienie emocjonalne wypowiedzi, np. Dosyć! Dosyć! Dosyć tego!!!‘"
Wynika z tego, że postawienie dwóch wykrzykników jest zgodne z zasadami poprawności interpunkcyjnej, o ile jest uzasadnione określoną ekspresją wypowiedzi.

Poradnia

22.09.2020

O wymowie webinarium

Jak powinno się wymawiać słowo "webinarium" - przez "w" czy przez "ł"?

Informację na ten temat można znaleźć w Wielkim słowniku języka polskiego PAN w wersji online (https://www.wsjp.pl/index.php?id_hasla=99323). Słownik podaje, że rzeczownik webinarium (tak samo jak webinar) może być wymawiany dwojako: z zachowaną w nagłosie głoską „w” lub z tzw. u niezgłoskotwórczym, czyli „ł” (u̯ebinarium).

Poradnia