Poradnia

Pytania i odpowiedzi

 

06.10.2019

Nazwiska w zaproszeniach na ślub

Dzień dobry. Mam problem z odmianą nazwisk na zaproszeniach ślubnych. Ile ludzi tyle opinii.
Proszę o poradę. Oto nazwiska: Martyna, Jarosław Drużba, Monika, Maciej Tabor, Iwona, Mariusz Król, Hanna, Stanisław Cieślik. Chodzi o odmianę do tekstu "mają zaszczyt zaprosić Szanownych Państwa" czy poprawną formą będzie Martynę i Jarosława Drużbów? I analogicznie pozostałe nazwiska tak samo? Proszę o pomoc.

W języku polskim większość nazwisk można odmieniać. Zaproponowana przez Panią odmiana jest jak najbardziej właściwa. W tekście zaproszeń nazwiska powinny mieć postać biernika liczby mnogiej lub pojedynczej, czyli: Martynę i Jarosława Drużbów, Monikę i Macieja Taborów, Iwonę i Mariusza Królów, Hannę i Stanisława Cieślików lub Justynę Nowak, Ireneusza Nowaka.

Poradnia

08.07.2019

Wypowiada wyrazy czy słowa?

Witam, uprzejmie proszę o odpowiedź, które zdanie jest poprawne: uczeń wypowiada się pojedynczymi wyrazami czy raczej uczeń wypowiada się pojedynczymi słowami. Dziękuję za poradę.

Podane przez Panią zdania nie budzą wątpliwości w tym zakresie, o jaki prawdopodobnie Pani pyta. Formy "słowo" i "wyraz" mają takie samo znaczenie podstawowe, na co wskazują definicje słownikowe. Definicje zwracają również uwagę na synonimiczność obydwu form, o ile oznaczają one jednostkę języka. Podobnie rzecz ujmuje Encyklopedia językoznawstwa ogólnego (pod red. Kazimierza Polańskiego), która uznaje "słowo" za synonim "wyrazu". W związku z tym w określonych kontekstach mogą być używane zamiennie, między innymi w tych zdaniach, które Pani przytacza.
Warto zaznaczyć, że użycie odpowiedniej formy zależy również od kontekstu, w którym występuje. "Wyraz" jest częściej używany w wypowiedziach (tekstach) specjalistycznych, w których pełni funkcję terminu mającego określone znaczenie nadane w danej dziedzinie. Wobec tego w tekstach językoznawczych i pedagogicznych używa się połączeń w rodzaju: uczeń wypowiada się pojedynczymi wyrazami, budowa wyrazu, końcówki fleksyjne wyrazu. Z kolei forma "słowo" występuje często w kontekstach wskazujących na ustne porozumiewanie się, mówienie (np. wypowiadać słowa, wymawiać słowa, skandować słowa). Jak widać, obydwa te zdania sa poprawne.

Poradnia

04.07.2019

Czy przecinek jest potrzebny?

Szanowna Poradnio, nurtuje mnie następująca kwestia: czy możemy postawić przecinek przed "jako", jeśli wprowadza ono fragment dopowiedziany? Dziś zauważyłam takie zdanie: "W 1989 r. zostało utworzone w Stanach Zjednoczonych Amerykańskie Stowarzyszenie Neurologiczne, jako odpowiedź na prace i studia prowadzone w zakresie edukacji społeczeństwa", i tak się zastanawiam, czy przecinek na pewno został postawiony we właściwym miejscu.
Będę niezmienie wdzięczna za rozwianie moich wątpliwości (słowniczek Podrackiego i Gałązki wspomina o przecinku przed "jako" wtedy, gdy wprowadza ono wtrącenia, nie mówi natomiast nic o tym, jak należy postępować w przypadku dopowiedzeń otwieranych tym przyimkiem).

Czy w zdaniu "Julia po odrobieniu lekcji i zjedzeniu obiadu zasnęła" powinien być przecinek?

Zasadniczo stawiamy przecinek przed każdym spójnikiem, który wprowadza dopowiedzenie. Dotyczy to nawet takich spójników, przed którymi - poza wspomnianą sytuacją dopowiedzenia - przecinków nie stawiamy (i, albo itp.).
Wątpliwości w podanym zdaniu może natomiast budzić użycie "jako" w funkcji wprowadzającej dopowiedzenie (polecamy przeanalizowanie definicji: https://sjp.pwn.pl/szukaj/jako%20II.html, https://sjp.pwn.pl/sjp/jako-I;2467293.html). W związku z tym przecinek użyty przed "jako" jest niepotrzebny.
W przypadku drugiego zdania zasady poprawności interpunkcyjnej nie wskazują na konieczność wstawienia w nim przecinka (przecinków). Oczywiście istnieją jeszcze względy komunikacyjne. Jeżeli intencją nadawcy (autora) zdania byłoby wyeksponowanie pewnych treści, to można by wydzielić przecinkami okoliczniki "po odrobieniu lekcji i zjedzeniu obiadu" ("Julia, po odrobieniu lekcji i zjedzeniu obiadu, zasnęła").

Poradnia

03.07.2019

Komunikacyjne nieporozumienia

Dzień dobry. Pracuję w urzędzie, w którym od czasu do czasu muszę zapytać panią dyrektor o zdanie w sprawie. Zwykle wchodząc do gabinetu (drzwi są otwarte), mówię: czy mogę zadać jedno pytanie? Wówczas to pani dyrektor odpowiada: tak, już zadałaś. Widząc moje zdziwienie, dzisiaj znowu wyjaśnila, że skoro chciałam zadać jedno pytanie, to już je zadałam, a pytanie merytoryczne z którym przychodzę to drugie pytanie. Nieco nurtuje mnie zadowolenie pani dyrektor z tego żartu, choć może ma rację.

Opisywane przez Panią wątpliwości nie mieszczą się w zakresie poprawności językowej, którą się zajmujemy. Niemniej krótko odpowiadamy. Użycie frazy „Czy mogę zadać jedno pytanie” może wywoływać komunikacyjny problem w sytuacji, gdy odbiorca nie zrozumie intencji nadawcy albo tę intencję celowo pomija – przyjmując inną i traktując tę rozbieżność jako np. żart. Przytaczane pytanie zadaje Pani – jak sądzimy – z intencją grzecznościową, jako pewną formułę mającą zainicjować rozmowę z przełożoną, natomiast odbiorca odczytuje je dosłownie, przyjmując, iż właśnie to zadane przez Panią pytanie jest tym „jednym”. Radzimy sięgnąć po przyjęte, zdecydowanie bardziej fortunne, formuły inicjujące rozmowę w sytuacji, gdy nie jesteśmy pewni, czy odbiorca może lub chce rozmawiać – takie, które jednocześnie określają faktyczny cel rozmowy, np. „Czy mogłabym zapytać o ważną kwestię?”, „Czy znalazłaby Pani teraz czas na krótką rozmowę?” lub ogólniejsze „Czy można?”.

Poradnia

28.06.2019

Poprawność wyrażenia "dzień dzisiejszy"

Dzień dobry, zwracam się z uprzejmą prośbą o informację w sprawie poprawności wyrażenia "w dniu dzisiejszym" oraz "dzień dzisiejszy". Dziękuję. Pozdrawiam

Wyrażenia "dzień dzisiejszy", w "dniu dzisiejszym" funkcjonują głównie w tekstach urzędowych, oficjalnych. W tego typu tekstach często używa się konstrukcji analitycznych, które mają charakter precyzujący ("dzień dzisiejszy", "dzień wczorajszy"). Trzeba jednak podkreślić, że wyrażenia "dzień dzisiejszy", w "dniu dzisiejszym" cechuje nadmiarowość znaczeniowa (wyraz "dzień" powtarza treść przymiotnika "dzisiejszy") i można je w związku z tym uznać za pleonazmy. Poza tekstami urzędowymi i oficjalnymi, w których już się utrwaliły, lepiej jest używać neutralnego stylistycznie określenia "dzisiaj".

Poradnia

28.06.2019

Nazwisko Turno również odmieniamy

Szanowni Państwo, chciałbym prosić o utwierdzenie mnie w moim przekonaniu (albo wyprowadzenie z błędu) w związku z odmianą nazwisk. Przygotowując publikację naukową postanowiłem skorzystać z pracy innego autora, który ma na nazwisko "Turno". Aby nie podawać szczegółowych danych, załóżmy, iż nazywa się Jan Turno. W mojej publikacji zawarłem fragment "Zdaniem J. Turny [...]" oraz - oczywiście - opatrzyłem ów fragment przypisem "Zob. J. Turno, ...". Taka odmiana była w moim odczuciu poprawna. Stosując taką odmianę, opierałem się na odmianie podobnych nazwisk (również kończących się na -o), np. M. Zbigniew Ziobro, D. Zbigniewa Ziobry. W recenzji mojej pracy znalazła się uwaga, że nazwiska owego autora nie odmieniamy, powinienem poprawić ten fragment, nie odmieniając nazwiska "Turno". Proszę o wyjaśnienie: rację ma recenzent, czy ja? Z góry dziękuję!

Szanowny Panie,
w języku polskim nazwiska odmieniają się, stosowanie form nieodmiennych jest rażącym błędem. Nie znajdujemy żadnych czynników, które mogłyby ograniczać odmianę nazwy własnej Turno. Nazwisko Turno, podobnie jak Michno, Sidło itp., ma następujący wzorzec odmiany:
Turno (mian.), Turny (dop.), Turnie (cel.), Turnę (biernik), Turną (narz.), o Turnie (msc.).

Poradnia

28.06.2019

Znaczenie wyrazu "samoocena"

Dzień dobry, czy zdanie: Potrafi dokonać samooceny swojego zachowania jest poprawne? Pozdrawiam serdecznie

Podane przez Panią zdanie wymaga korekty, ponieważ konstrukcja "samoocena swojego postępowania" jest nadmiarowa znaczeniowo (pleonazm). Samoocena to 'ocenianie samego siebie', czyli między innymi ocenianie swojego postępowania. Zdanie powinno mieć jedną z dwu postaci: Potrafi dokonać oceny swojego postępowania lub Potrafi dokonać samooceny postępowania. Pierwsze ze zdań jest warte polecenia z uwagi na formę stylistyczną.

Poradnia