Poradnia

Pytania i odpowiedzi

kategoria: Słownictwo

06.12.2020

"Uzyskał 5,5 punktu"?

Proszę uprzejmie o radę. Jak poprawnie należy pisać: "uzyskał 5,5 punktów", czy "uzyskał 5,5 punktu"?

W połączeniach liczebnika złożonego z pół (np. dwa i pół, pięć i pół, osiem i pół) i rzeczownika używa się dopełniacza liczby pojedynczej (np. metra, dnia, punktu). Poprawne jest zatem "uzyskał 5,5 punktu".

Poradnia

02.12.2020

Pawię w scrabblach

Dzień dobry!
Mam pytanie odnośnie słowa pawię oznaczające młodego pawia. Czy ta forma jest poprawna i można jej użyć w grze w scrabble?
Pozdrawiam i dziękuję za odpowiedź.

W języku polskim nazwy istot młodych, niedorosłych tworzy między innymi przyrostek -ę (także -ątko, -ak). Nazwy te można utworzyć doraźnie niemal od każdego rzeczownika oznaczającego żywą istotę (np. kocię, małpię, oślę, tygrysię, jaskółczę itd.), również od pawia.
Wobec tego, grając w scrabble, można posłużyć się rzeczownikiem pawię.

Poradnia

27.11.2020

Czy euforia ma liczbę mnogą?

Dzień dobry,
czy istnieje liczba mnoga rzeczownika "euforia"? Czy można powiedzieć "euforie"?

Odpowiadamy twierdząco. Tak, rzeczownik euforia ma gramatyczne formy liczby mnogiej. Mianownik liczby mnogiej przyjmuje postać "euforie". Niemniej rzeczownik ten zwykle występuje w liczbie pojedynczej, rzadko w mnogiej.
Pełny wzór odmiany podaje Wielki słownik języka polskiego online: https://wsjp.pl/index.php?id_hasla=11178&ind=0&w_szukaj=euforia

Poradnia

26.11.2020

Czy w Zabłociu mieszkają zabłocianie?

Dzień dobry.
Proszę uprzejmie o radę, jak należy poprawnie nazywać mieszkańców Zabłocia - zabłocianie czy zabłocanie?

Nazwy mieszkańców miejscowości tworzy się w określony sposób, dodając odpowiedni przyrostek do tematu fleksyjnego nazwy miejscowości. W tym wypadku jest to temat Zabłoci- zakończony na głoskę ć (dobrze widoczny w dopełniaczu). Zgodnie z regułami słowotwórczymi nazwa mieszkańca (mieszkanki) powinna mieć postać zabłocianin (zabłocianka), w liczbie mnogiej są to zabłocianie.

Poradnia

25.11.2020

Czy można "podniecać ogień"?

Szanowni Państwo,
ostatnio będąc na Mazurach z rodziną użyłem wyrażenia "podniecać ogień", mając na myśli że trzeba dorzucić drewna do ogniska, żeby je podtrzymać. Rodzina była zaskoczona tą formą. Czy takie wyrażenie istnieje, i czy poprawnie go użyłem?
Z góry dziękuję za odpowiedź.

W wypadku gdy mamy tego rodzaju wątpliwości znaczeniowe, możemy zacząć od przeszukania słowników języka polskiego. Wielki słownik języka polskiego (wsjp.pl) podaje kilka znaczeń czasownika „podniecać”, w tym znaczenie: `sprawiać, że jakieś zjawiska, uczucia lub stany są intensywniejsze, mocniejsze lub większe`( https://www.wsjp.pl/index.php?id_hasla=30144&id_znaczenia=4938779&l=21&ind=0). W związku z tym możliwe jest połączenie „podniecać ogień”, w którym przymiotnik wskazuje na intensywność. Należy jednak zwrócić uwagę, że to znaczenia poprzedzone jest kwalifikatorem „książkowy”, co oznacza, że połączenie "podniecać ogień" będzie miało charakter nacechowany (nieneutralny). Dlatego użyte w komunikacji potocznej może zwracać uwagę, a nawet wywoływać zdziwienie - z czym się Pan spotkał.

zdjęcia:

Poradnia

29.10.2020

Co jest kubkiem, a co szklanką?

Witam,
czy nazywać plastikowe, przezroczyste naczynie do picia bez uszka kubkiem czy szklanką?

W rozstrzygnięciu pomoże informacja zawarta w Wielkim słowniku języka polskiego (wsjp.pl). Zgodnie z definicją słownikową szklanka to 'szklane naczynie o kształcie walca, czasem lekko rozszerzające się ku górze, o pojemności zbliżonej do ćwierć litra, przeznaczone do picia różnych napojów'. Natomiast kubek to 'nieduże naczynie z uszkiem lub bez uszka, cylindryczne lub o kształcie ściętego stożka, przeznaczone do picia różnych napojów, trzymane w ręku'. Jak wynika z definicji uszko nie jest podstawową cechą kubka. Skoro naczynie nie jest szklane i nie ma uszka, to można je określić nazwą kubek, na co wskazuje m.in. połączenie „plastikowy kubek”, które podaje cytowany wyżej słownik. To powinno wyjaśnić wątpliwości.

Poradnia

29.10.2020

Czy poprawne jest wyrażenie "książka od Adama Mickiewicza"?

Coraz częściej spotykam się w recenzjach książek ze sformułowaniem "książka od Adama Mickiewicza" zamiast po prostu "książka Adama Mickiewicza". Chciałabym się dowiedzieć, czy użycie przedrostka "od" jest tutaj zasadne? Przyznam, że bardzo mnie irytuje ta konstrukcja językowa.

Rzeczywiście, konstrukcja może być irytująca. Przeglądałyśmy korpusy językowe, jednak nie notują one połączenia, o którym Pani pisze. Kwerenda internetowa również nie dała żadnych wyników. Mamy zatem do czynienia z rzadko używanym wyrażeniem, być może używanym w pewnym środowisku. Udało nam się odnotować raczej konstrukcje w rodzaju "książka od wydawnictwa (nazwa)". Wracając do tematu, użycie przyimka "od" w połączeniach "książka od kogoś (nazwisko autora)" nie jest uzasadnione. Wielki słownik poprawnej polszczyzny, podając zakres użyć przyimka "od", nie notuje możliwości tworzenia tego rodzaju wyrażeń. Można je uznać za rezultat wpływu potocznych konstrukcji, w których wskazuje się na twórcę, projektanta danego przedmiotu, np. torebka od Prady, buty od Versace, a także coraz częściej na wytwórcę artykułów żywnościowych, np. chleb od Musiorskiego (piekarnia Musiorski).

Poradnia