Poradnia

Pytania i odpowiedzi

kategoria: Znaczenie

30.11.2019

Forma męska zawodu hostessa. Jak odmieniamy wyraz host?

Witam, nigdzie nie mogę znaleźć takiej informacji - jaka jest liczba mnoga do określenia płci żeńskiej i męskiej hostessy i hosta - hości czy hostowie? Dziękuję.

Wątpliwość w pytaniu dotyczy rodzaju gramatycznego, a nie płci.
Odmiana rzeczownika rodzaju żeńskiego nie powinna sprawiać kłopotu. "Hostessa" odmienia się tak, jak inne rzeczowniki twardotematowe tego rodzaju (żona, woda itp.). W mianowniku liczby mnogiej przyjmuje końcówkę -y: "hostessy". Informacje na temat omawianego rzeczownika można znaleźć w słowniku języka polskiego online, link poniżej:
https://www.wsjp.pl/index.php?id_hasla=75280&ind=0&w_szukaj=hostessa
Natomiast rzeczownik rodzaju męskiego "host" ('osoba, która na targach przedstawia, zachwala usługi, produkt') w podanym przez Panią znaczeniu występuje zdecydowanie rzadziej, jest też słabo przyswojony w języku polskim. Dlatego forma mianownika liczby mnogiej może sprawiać problemy. Z dwóch możliwych końcówek mianownika liczby mnogiej rzeczowników osobowych (-i, -owie) należałoby wybrać końcówkę -owie ("hostowie"), która jest bardziej wyrazista i ułatwia odczytanie osobowego znaczenia tego rzeczownika.
Warto dodać, że rzeczownik "host" zdecydowanie częściej jest używany w innym znaczeniu, jako 'komputer podłączony do Internetu, oferujący usługi wielu użytkownikom' (sjp.pwn.pl/sjp/host;2560837).

Poradnia

03.11.2019

Czy biuro pracuje, czy biuro jest czynne...?

Czy skrót myślowy: "biuro pracuje w godzinach... " jest poprawny?

Słowniki języka polskiego notują przynajmniej dwa znaczenia rzeczownika biuro.
Jedno z nich odnosi się do obiektu - 'instytucja lub jej część, do której zadań należy wydawanie i gromadzenie dokumentów, prowadzenie korespondencji, załatwianie interesantów itp.; też: lokal tej instytucji' , 'placówka reprezentująca jakąś osobę, instytucję lub firmę, której pracownicy zajmują się sprawami dotyczącymi przychodzących do niej osób'.
Drugie znaczenie obejmuje osoby - `zespół urzędników pracujących w jakiejś instytucji; ludzie, którzy pracują w biurze`(https://sjp.pwn.pl/szukaj/biuro.html; https://sjp.pl/biuro; https://www.wsjp.pl/index.php?id_hasla=21800&id_znaczenia=2284212&l=3&ind=0 ).
W związku z tym zapis "biuro pracuje w godzinach..." jest uzasadniony w odniesieniu do osób pracujących w biurze, co potwierdza również użycie czasownika pracuje (odnoszącego się tutaj do wykonawcy osobowego). Możliwe jest też użycie sformułowania "biuro jest czynne...", w którym biuro występuje ze znaczeniem 'placówka, instytucja'.

Poradnia

06.10.2019

Czy istnieje słowo efektuacja? O leksyce specjalistycznej

Dzień dobry, chciałabym poprosić o poradę dotyczącą słowa: "efektuacja", a właściwie pochodzącej od niego "efektuacyjności" - czy w ogóle istnieje takie słowo i czy możliwe jest zastosowanie go w takiej formie w tytule: "Efektuacyjność modelu mentalnego przedsiębiorczości". Tytuł ten miałby rozpoczynać rozważania nad tym czy badany model posiada więcej cech związanych z efektuacyjnym czy przyczynowym modelem przedsiębiorczości. Będę bardzo wdzięczna za odpowiedź.

Podanych przez Panią wyrazów "efektuacja", "efektuacyjność" nie notują słowniki języka polskiego. Słowniki ogólne zawierają słownictwo ogólnoodmianowe, zdarza się, że także specjalistyczne - i wówczas odpowiednie kwalifikatory precyzują zakres użycia, np. tech. (techniczny), biol. itp.
Kontekst użycia wyrazów efektuacja, efektuacyjność, który Pani przytacza (jak również inne użycia, jakie można znaleźć choćby w zasobach internetowych), każe widzieć w nich część terminologii związanej m.in. z marketingiem, zarządzaniem, psychologią społeczną. Tego rodzaju leksyka specjalistyczna dla określonej dziedziny nauki bądź działalności człowieka wymaga stosowania zgodnie z przyjętym w tej dziedzinie znaczeniem. A zatem możliwość użycia interesujących Panią wyrazów w tekście, ich znaczenie, łączliwość wyznacza literatura specjalistyczna ze wspomnianego zakresu. Trzeba też pamiętać o precyzji znaczeniowej, jaka obowiązuje wtedy, gdy stosujemy terminy w tekście, który ma mieć obieg naukowy.
Podsumowując, niespecjalista raczej nie oczekuje na co dzień wiedzy na temat efektuacyjnych modeli przedsiębiorczości, różnic między efektuacyjnym a przyczynowym podejmowaniem decyzji itp. Specjalista będzie natomiast oceniał poprawność użycia tych wyrazów i ich połączeń w konkretnym tekście na tle ustaleń dziedziny wiedzy, do jakiej przynależą. Zalecamy zatem sprawdzenie użyć tego terminu (terminów) i jego zasadność w odpowiedniej, specjalistycznej literaturze naukowej, ponieważ w niej jest wykorzystywany.

Poradnia

08.07.2019

Wypowiada wyrazy czy słowa?

Witam, uprzejmie proszę o odpowiedź, które zdanie jest poprawne: uczeń wypowiada się pojedynczymi wyrazami czy raczej uczeń wypowiada się pojedynczymi słowami. Dziękuję za poradę.

Podane przez Panią zdania nie budzą wątpliwości w tym zakresie, o jaki prawdopodobnie Pani pyta. Formy "słowo" i "wyraz" mają takie samo znaczenie podstawowe, na co wskazują definicje słownikowe. Definicje zwracają również uwagę na synonimiczność obydwu form, o ile oznaczają one jednostkę języka. Podobnie rzecz ujmuje Encyklopedia językoznawstwa ogólnego (pod red. Kazimierza Polańskiego), która uznaje "słowo" za synonim "wyrazu". W związku z tym w określonych kontekstach mogą być używane zamiennie, między innymi w tych zdaniach, które Pani przytacza.
Warto zaznaczyć, że użycie odpowiedniej formy zależy również od kontekstu, w którym występuje. "Wyraz" jest częściej używany w wypowiedziach (tekstach) specjalistycznych, w których pełni funkcję terminu mającego określone znaczenie nadane w danej dziedzinie. Wobec tego w tekstach językoznawczych i pedagogicznych używa się połączeń w rodzaju: uczeń wypowiada się pojedynczymi wyrazami, budowa wyrazu, końcówki fleksyjne wyrazu. Z kolei forma "słowo" występuje często w kontekstach wskazujących na ustne porozumiewanie się, mówienie (np. wypowiadać słowa, wymawiać słowa, skandować słowa). Jak widać, obydwa te zdania sa poprawne.

Poradnia

28.06.2019

Znaczenie wyrazu "samoocena"

Dzień dobry, czy zdanie: Potrafi dokonać samooceny swojego zachowania jest poprawne? Pozdrawiam serdecznie

Podane przez Panią zdanie wymaga korekty, ponieważ konstrukcja "samoocena swojego postępowania" jest nadmiarowa znaczeniowo (pleonazm). Samoocena to 'ocenianie samego siebie', czyli między innymi ocenianie swojego postępowania. Zdanie powinno mieć jedną z dwu postaci: Potrafi dokonać oceny swojego postępowania lub Potrafi dokonać samooceny postępowania. Pierwsze ze zdań jest warte polecenia z uwagi na formę stylistyczną.

Poradnia

18.06.2019

Radosny optymista

Dzień dobry, spotkałam się ze sformułowaniem "radosny optymista". Proszę o opinię czy jest poprawne?

Wyrażenie "radosny optymista" jest poprawne pod względem znaczeniowym. Wyraz optymista oznacza 'człowieka dostrzegającego pozytywne strony każdej sytuacji i wierzącego w pomyślny rozwój wydarzeń' (sjp.pwn.pl). Znaczenie tego słowa nie obejmuje radości. Wyraz optymista wskazuje na trwałą postawę wobec życia, niekoniecznie związaną z ciągłym wyrażaniem radości. Wyraz radosny czyli 'okazujący radość, pełen radości" może oznaczać doraźną reakcję optymisty bądź pesymisty na określoną sytuację, zdarzenie itd. Omawiane połączenie wyrazów nie jest zatem pleonazmem.

Poradnia

18.06.2019

Sprząc się czy sprzysiąc się przeciwko?

Szanowni Państwo, Będę wdzięczny za rozstrzygnięcie, czy poprawne jest następujące zdanie (użyte w języku pisanym, np. w mailu albo pracy naukowej, tudzież w SMS-ie):
'Kaszubi sprzęgli się przeciwko Ślązakom'. Chodzi przede wszystkim o użycie zwrotu 'sprzęgli się' w łączności ze słowem 'przeciwko', nie mówiąc o reszcie wymogów, głównie ortograficznych i znaczeniowych.

Zacytowane w pytaniu zdanie nie jest poprawne z uwagi na zastosowaną konstrukcję „sprzęgli się przeciwko”, którą odnosi się w tym zdaniu do osób.
Czasownik „sprząc” (jak podają słowniki języka polskiego) oznacza:
1. złączyć coś z czymś w pewną całość, zetknąć coś z czymś; zespolić;
2. w jeździectwie: złączyć w jednym zaprzęgu parę, czwórkę lub więcej koni, wołów;
3. przenośnie: skorelować ze sobą jakieś działania, czynności.
Natomiast „sprząc się” (sprzęgnąć się — sprzęgać się) ma znaczenie `połączyć się, wejść w ścisły związek'.
Norma leksykalna nie przewiduje użycia tego czasownika w połączeniu z podmiotem osobowym, a tym bardziej w konstrukcji z „przeciwko”. Przyimek „przeciwko” występuje w poprawnym połączeniu z czasownikiem „sprzysiąc się” (sprzysięgnąć się - sprzysięgli się) w znaczeniu `zjednoczyć się przeciwko komuś pod przysięgą, zawiązać spisek`. Przypuszczamy więc, że doszło tutaj do niezamierzonej wymiany czasownika, być może wynikającej z podobieństwa brzmieniowego wyrazów i po części semantycznego. W związku z tym przytoczone zdanie nie powinno być używane w żadnym typie tekstów oficjalnych, standardowych.

Poradnia